یبوست به انگلیسی Constipation به معنی مشکل دفع مدفوع است. یبوست به این دلیل اتفاق می افتد که روده بزرگ آب زیادی از مدفوع جذب می کند و مدفوع خشک و سخت شده در نتیجه بیرون راندن آن از بدن دشوار می شود.
یبوست یک عارضه نسبتاً شایع است نه یک بیماری که معمولاً با تغییر در رژیم غذایی و ورزش یا با داروهای بدون نسخه درمان می شود. یبوست به دفع کمتر از سه مرتبه در هفته یا دفع مدفوع سخت گفته می شود. کمبود فیبر غذایی، مایعات و عدم تحرک و ورزش باعث یبوست می شود.
❌یبوست طولانی مدت که یبوست مزمن نامیده می شود، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. یبوست مزمن یا شدید به معنی داشتن دو یا چند علائم یبوست برای طولانی مدت مثلاً ۳ ماه یا بیشتر می باشد.
یبوست چیست
اگر یبوست دارید، غذا خیلی کند در دستگاه گوارش شما حرکت می کند. در نتیجه روده بزرگ زمان بیشتری برای جذب آب از مواد زائد دارد. قوام مدفوع سفت تر شده و دفع آن سخت تر انجام می شود. علائم یبوست در زنان و مردان شامل درد شکم، نفخ، و احساس دفع ناقص مدفوع است.
عوارض یبوست شامل هموروئید، شقاق مقعد یا مدفوع نهفته است. اجابت مزاج نرمال در بزرگسالان بین سه بار در روز تا سه بار در هفته است. نوزادان اغلب سه تا چهار بار در روز اجابت مزاج دارند در حالی که کودکان خردسال معمولاً دو تا سه بار در روز اجابت مزاج دارند.
اما تعداد دفعات دفع مدفوع در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد چندین بار در روز مدفوع می کنند در حالی که برخی دیگر فقط یک تا دو بار در هفته دفع دارند. الگوی اجابت مزاج شما هر چه باشد، برای شما طبیعی است. (تا زمانی که خیلی از الگوی خود دور نشوید)
یبوست علل زیادی دارد. علل شایع عبارتند از حرکت آهسته مدفوع در روده بزرگ، سندرم روده تحریک پذیر، و اختلالات کف لگن. بیماری های زمینه ای مرتبط شامل کم کاری تیروئید، دیابت، بیماری پارکینسون، بیماری سلیاک، حساسیت به گلوتن، کمبود ویتامین B12، سرطان روده بزرگ، دیورتیکولیت، و بیماری التهابی روده است.
از بین کسانی که مواد افیونی مصرف می کنند، حدود ۹۰٪ دچار یبوست می شوند. یبوست زمانی که همراه با کاهش وزن یا کم خونی باشد، خون در مدفوع وجود داشته باشد، سابقه بیماری التهابی روده یا سرطان روده بزرگ در خانواده وجود داشته باشد، بیشتر نگران کننده است.
بیشتر بخوانید: برای درمان یبوست چه بخوریم؟
علائم یبوست در زنان و مردان
علائم یبوست عبارتند از:
- کمتر از سه مرتبه دفع در هفته
- حالت تهوع و نداشتن اشتها
- نفخ و گرفتگی عضلات
- مدفوع سفت، خشک یا توده ای
- زور زدن یا درد هنگام دفع
- احساس دفع ناقص
- احساس مسدود شدن رکتوم
- نیاز به استفاده از انگشت برای دفع مدفوع
🔔 یبوست مزمن داشتن دو یا بیشتر از این علائم به مدت سه ماه یا بیشتر است.
بیشتر بخوانید: قرص ضد یبوست فوری {داروی یبوست شدید}
علت یبوست
حرکات روده و اجابت مزاج از فردی به فرد دیگر متفاوت است. تعداد دفع نرمال سه بار در روز تا سه بار در هفته است. بنابراین مهم است که الگوی اجابت مزاج خود را بشناسید.
یبوست چگونه اتفاق می افتد؟ یبوست زمانی رخ می دهد که مدفوع به آرامی در روده بزرگ یا کولون حرکت می کند. اگر مدفوع به آرامی حرکت کند، بدن آب زیادی از مدفوع جذب می کند. در نتیجه مدفوع سفت و خشک شده و به سختی دفع می شود.
علت حرکت آهسته مدفوع شرایط زیر است:
- عدم نوشیدن مایعات کافی
- عدم مصرف فیبر غذایی کافی
- بی تحرکی و نداشتن فعالیت روزانه
- خودداری از اجابت مزاج در زمان میل به دفع مدفوع
- استرس، اضطراب یا افسردگی
- یبوست در دوران بارداری و بعد از زایمان شایع است.
- سن بالای ۶۵ سال
💡 گاهی اوقات علت یبوست مزمن را نمی توان تشخیص داد.
چه بیماری هایی باعث یبوست میشود (داروها)
| بیماری هایی که باعث یبوست می شوند | داروهایی که باعث یبوست می شوند |
|---|---|
| کم کاری تیروئید | داروهای ضد درد قوی، مانند مواد مخدر حاوی کدئین |
| سندرم روده تحریک‌پذیر | داروهای مسکن و ضد درد مانند ایبوپروفن و ناپروکسن |
| بیماری پارکینسون | داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین |
| بیماری التهابی روده | قرص آهن |
| بارداری | داروهای آلرژی، مانند آنتی هیستامین |
| سرطان روده بزرگ | برخی داروهای فشار خون، مانند وراپامیل، دیلتیازم و آتنولول |
| دیابت | داروهای روانپزشکی، مانند کلوزاپین و اولانزاپین |
| اختلالات عصبی مثل آسیب نخاعی | داروهای ضد تشنج |
| دیورتیکولیت | داروهای ضد تهوع |
| بیماری سلیاک |
مشکلات عضلات کف لگن
ماهیچه هایی که اندام های پایین تنه را بالا نگه می دارند، عضلات کف لگن نامیده می شوند. برای دفع مدفوع از مقعد، توانایی شل کردن این ماهیچه ها ضروری است. مشکلات ناشی از ضعف یا ناهماهنگی این عضلات می تواند باعث یبوست مزمن شود.
بیشتر بخوانید: معجزه یبوست [قوی ترین گیاه ضد یبوست]
علت یبوست در بارداری چیست؟
حدود ۴۰ درصد از افراد در دوران بارداری یبوست را تجربه می کنند. یبوست در دوران بارداری به خصوص در اواخر بارداری و بعد از زایمان شایع است. تغییرات هورمونی ممکن است شما را مستعد یبوست کند. جنین داخل رحم روده ها را منقبض می کند و سرعت دفع مدفوع را کاهش می دهد.فعالیت و تحرک کم نیز در این دوران از علل یبوست بارداری است.
بیشتر بخوانید: آیا یبوست در بارداری خطرناک است؟
علت یبوست در کودکان و نوزادان
علت یبوست نوزاد چیست؟ اگر نوزاد تازه متولد شده، اولین مدفوع جامد خود (مکونیوم) را طی ۴۸ ساعت پس از تولد دفع نکند، ممکن است به بیماری هیرشپرونگ مبتلا باشد. (وضعیتی که سلول های عصبی خاصی در قسمتی از روده بزرگ وجود ندارد) در این حالت مدفوع نمی تواند در ناحیه آسیب دیده روده بزرگ به جلو حرکت کند و باعث یبوست نوزاد می شود.
یبوست در کودکان در هنگام از شیر گرفتن یا در مواقع استرس، مانند شروع مدرسه ممکن است رخ دهد.
تشخیص دقیق اینکه کودکان در چه سنی به یبوست دچار میشوند مشکل است. موارد زیر ممکن است علت یبوست در کودکان باشد:
- نحوه ی یادگیری به دستشویی رفتن
- شروع یا عوض کردن مدرسه
- عوض کردن رژیم غذایی به خصوص در نوزادان
- تغییر شیر مادر به شیر خشک
بیشتر بخوانید: درمان فوری یبوست کودکان در خانه
چه زمانی یبوست خطرناک است
در صورت داشتن یبوست همراه با هر یک از موارد زیر باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید:
- علائم یبوست شدید که بیش از سه هفته طول بکشد.
- علائمی که انجام فعالیت های روزمره را دشوار می کند.
- خونریزی مقعدی از راست روده یا خون روی دستمال توالت.
- خون در مدفوع شما یا مدفوع سیاه.
- سایر تغییرات غیرعادی در شکل یا رنگ مدفوع.
- درد معده که قطع نمی شود.
- کاهش وزن ناگهانی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ اگر درد شدید، خون در مدفوع یا یبوست دارید که بیش از سه هفته طول بکشد.
عوارض یبوست شدید
اگر یبوست درمان نشود چه میشود؟ اگر اجابت مزاج نرم و منظم نداشته باشید، چند عارضه ممکن است رخ دهد. برخی از عوارض یبوست طولانی مدت عبارتند از:
- وریدهای متورم و ملتهب در رکتوم (بواسیر)
- پارگی و شکاف مقعد در اثر مدفوع سفت شده (شقاق مقعد)
- دیورتیکولیت
- انباشته شدن مدفوع بیش از حد در رکتوم و مقعد (نهفتگی مدفوع)
- آسیب به عضلات کف لگن در اثر زور زدن زیاد. زور زدن بیش از حد برای مدت طولانی باعث نشت و بی اختیاری ادرار میشود.
بیشتر بخوانید: علت گشادی مقعد چیست؟ روشهای درمان گشاد شدن مقعد
برای درمان یبوست چه باید کرد؟
درمان یبوست با توجه علت اصلی و مدت زمانی که فرد به یبوست مبتلاست انجام می شود. نوشیدن مایعات، خوردن مواد فیبردار و ورزش کردن به پیشگیری از آن کمک میکند.
اگر این راهکارها موثر نبود مسهل ها و روان کننده ی مدفوع پیشنهاد میشود. اگر راهکارهای دیگر موثر نبود ,ملین تحریک کننده آخرین راه پیشنهادی میباشد. سایر درمانها ممکن است شامل بیو فیدبک یا در موارد نادر جراحی باشد. کولکتومی با آناستوموز ایلورکتال(نوعی جراحی) فقط در بیمارانی انجام می شود که دارای حرکات آهسته ی روده میباشند.
بیشتر بخوانید: معجزه درمان فوری یبوست (دشمن یبوست)
یبوست چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص یبوست ابتدا با معاینه ی فیزیکی شامل معاینه ی شکم و مقعد میباشد. معاینه شکم نشان میدهد که توده مدفوع در روده گیر کرده و علت اصلی دل درد است.
معاینه مقعد نشان دهنده ی آن است که آیا توده ای در اسفنکتر گیر کرده است یا خیر. معاینه مقعد همچنین اطلاعاتی در مورد:
- میزان سفت بودن مدفوع
- وجود بواسیر
- خونریزی مقعد
- شقاق مقعدی
- زگیل مقعدی
معاینه جسمی توسط پزشک به صورت دستی انجام می شود و به انجام آزمایش و تست های زیر کمک میکند:
آزمایشات معمولاً برای افرادی توصیه می شوند که علائم یبوست شدید و مزمن دارند:
- تست CBC (شمارش کامل خون)
- اشعه X شکمی: در صورت مشکوک بودن به انسداد روده
- کولونوسکوپی: اگر مشکوک به ناهنجاری در روده بزرگ مانند تومور باشد این آزمایش پیشنهاد می شود.
- مانومتری آنورکتال
- الکترومیوگرافی اسفنکتر مقعد
- دفوگرافی
سوالات متداول درباره یبوست
اگر بیش از سه هفته طول بکشد و با علائمی مثل خون در مدفوع و یا تغییر شکل و رنگ مدفوع همراه باشد خطرناک است.
تغییر رژیم غذایی، کاهش تحرک و یا مسافرت رفتن می تواند از علل یبوست ناگهانی باشد.
ممکن است زمینه های ژنتیکی وجود داشته باشد اما ژنتیک و ارث عامل یبوست نیست و یبوست به عوامل محیطی بستگی دارد.
بواسیر (هموروئید)، شقاق، سندرم روده تحریک‌پذیر، بی اختیاری مدفوع، پرولاپس روده و انسداد روده
سلام من بعد از زایمان روز قبل پریودی یبوست شدیدی میگیرم علتش چیه کسی میدونه یبوست قبل از پریود برای چیه و باید چیکار کنم
سلام دوست عزیز
علت یبوست قبل از پریود این است که قبل از قاعدگی هورمون پروژسترون در بدن جمع می شود و این موضوع گوارش را کند می کند. تغییرات هورمونی در این دوران شایع است و علت یبوست قبل از قاعدگی طبیعی است.
من مسموم شده بودم و بعدش اسهال شدم الان یبوست گرفتم انگار هرچی خوردم مونده و شکمم خیلی سفت شده و درد میکنه علت یبوست بعد از اسهال چیه ؟
سلام دوست عزیز
معمولاً یبوست و اسهال اگر به صورت متناوب ظاهر شود نشانه سندروم روده تحریک پذیر است
سلام من نزدیک یک ساله یبوست شدید دارم و شاید هفته ای یه بار به زور دفع داشته باشم اما مشکلی ندارم با این موضوع و کنار اومدم میخاستم بدونم چه خطری برای من داره؟عوارض یبوست شدید در بزرگسالان چیه؟
سلام دوست عزیز
یبوست زمینه بسیاری از بیماری های گوارشی و نشیمنگاهی مثل شقاق، بواسیر، نفخ، پرولاپس رکتوم می باشد.
سلام من تو خانوادمون همه یبس هستند ولی من هنوز دچارش نشدم و چون خیلی میترسم همیشه حواسم هست غذامو رعایت کنم و فیبر میخورم ولی میگن ارثیه خیلی میترسم😨 آیا یبوست ارثی است؟ممکنه منم که رعایت میکنم و ورزش منظم دارم به یبوست دچار شم؟
سلام دوست عزیز
درست است که نمی توان تاثیر ژنتیک را نادیده گرفت اما در مورد یبوست بیشتر عوامل محیطی و سبک زندگی تاثیرگذار هستند و ژنتیک نمی تواند علت آن باشد.
سلام من یه دختر ۵ ساله دارم نزدیک چند ماهه یبوست گرفته و به زور میره دستشویی. میخاستم بدونم عوارض یبوست در کوکان چیه و باید چیکار کنم
سلام دوست عزیز
یبوست در کودکان اگر درمان نشود و بیش از ۲ هفته طول بکشد ممکن است موجب خون در مدفوع کودک و یا بیرون زدگی روده کودک از مقعد شود. بهتر است به یک متخصص اطفال مراجعه نمایید