یبوست به معنای این است که فرد به سختی دفع مدفوع دارد و حتی هنگام دفع مدفوع امکان مشاهده ی خونریزی وجود دارد. در هنگام یبوست مواد درون روده نمیتوانند به میزان کافی آب جذب کنند و حرکت کنند به همین دلیل مدفوع سفت و خشک به وجود می آید و دفع آن سخت و با درد همراه است. یبوست و حرکات روده ارتباط مستقیمی با بیماری های نشیمنگاهی دارد و اگر به موقع درمان نشود باعث بروز مشکلات جدی تر میشود.
علائم شایع آن شامل:
- درد
- نفخ
- احساس گیر کردن مدفوع در روده
عوارض یبوست
- بواسیر
- شقاق مقعدی
- انقباض مدفوع
دفع مدفوع در بزرگسالان به طور عادی حداکثر روزی سه بار و حداقل سه بار در هفته است. نوزادان معمولا بین سه یا چهار بار در روز و کودکان بین دو تا سه بار در روز دفع مدفوع دارند.
دلایل یبوست
- حرکات آرام روده
- سندرم روده تحریک پذیر
- اختلالات کف لگن
در افراد مسن علل شایع این بیماری به دلیل موارد زیر است:
- مصرف ناکافی فیبر در رژیم غذایی
- مصرف ناکافی مایعات
- کاهش فعالیت بدنی
- عوارض جانبی داروها
- کم کاری تیروئید
- انسداد ناشی از سرطان روده بزرگ
یبوست به دو نوع مادرزادی اولیه و ثانویه تقسیم میشود. نوع اول خطرناک نیست، همچنین یبوست بین بزرگسالان و کودکان وجود دارد.
علائم یبوست مزمن بیشتر از شش ماه طول میکشد که بیشتر به دلیل دوره درمانی یا استفاده مواد دارویی است و با درد شکم همراه نیست و علت اصلی آن سندروم روده ی تحریک پذیر است. علت اصلی یبوست هنوز ناشناخته است اما در افراد بزرگسال بیشتر به دلیل مصرف مواد مخدر است.
علائم یبوست
- حرکات روده ی سخت
- نشستن طولانی مدت در سرویس بهداشتی
- مدفوع سخت
- درد هنگام حرکات روده
- شکم درد
- نفخ شکم
- احساس تخلیه ناقص روده.
بیماری هایی که باعث یبوست می شود:
- کم کاری تیروئید
- دیابت
- بیماری پارکینسون
- بیماری سلیاک
- حساسیت به گلوتن غیر سلیاک
- سرطان روده بزرگ
- دیورتیکولیت
- بیماری التهابی روده
مواد دارویی که منجر به یبوست میشود شامل موارد زیر است:
- مواد مخدر
- آنتی اسیدهای خاص
- مسدود کننده های کانال کلسیم
- ضد کولینرژیک ها
افرادی که مواد مخدر مصرف میکنند ۹۰% احتمال ابتلا به یبوست را دارند. یبوست زمانی نگران کننده است که افراد کاهش وزن پیدا میکنند یا خون روی مدفوع مشاهده میکنند که منجر به کم خونی میشود. مشکلات روده میتواند یک عامل ارثی باشد.
درمان یبوست بسته به علت اصلی و مدت زمانی که فرد به یبوست مبتلا است دارد. نوشیدن مایعات، خوردن مواد فیبردار و ورزش کردن به پیشگیری از آن کمک میکند. اگر این راهکارها موثر نبود مسهل ها و روان کننده ی مدفوع پیشنهاد میشود. اگر راهکارهای دیگر موثر نبود ,ملین تحریک کننده آخرین راه پیشنهادی میباشد. سایر درمانها ممکن است شامل بیو فیدبک یا در موارد نادر جراحی باشد.
درمان
درمان در این بیماری آسان است اما اگر منجر به یک بیماری نشیمنگاهی شود، بیمار با مشکل مواجه می شود.
رژیم
یبوست با یک رژیم غذایی کم فیبر، مصرف مایعات کم و یا رژیم های غذایی ممکن است ایجاد یا تشدید شود. فیبر رژیم غذایی به حرکات روده کمک میکند و به طور عمده مدفوع را افزایش می دهد و همزمان مدفوع را نرم می کند. بنابراین رژیم های غذایی کم فیبر می توانند منجر به یبوست اولیه شوند.
مکمل های فیبردار
فیبرهای محلول مانند پسیلیوم برای درمان یبوست مزمن در مقایسه با فیبرهای نامحلول مانند سبوس گندم موثرتر است. عوارض فیبرهای مکمل شامل:
- نفخ شکم
- اسهال
- سوء جذب احتمالی آهن ، کلسیم و برخی از داروها
به احتمال زیاد مکمل های فیبردار بر روی یبوست ناشی از مواد مخدر جوابگو نخواهد بود.
ملین
در صورت استفاده از ملین ها ، شیر منیزیم یا پلی اتیلن گلیکول به دلیل کم هزینه بودن و کم خطر بودن به عنوان داروهای درجه یک توصیه می شود. محرک ها زمانی استفاده میشوند که سایر روش ها جوابگو نباشد.
مداخله ی جسمی
در بعضی موارد اقدامات بالا جوابگو نخواهد بود و شما باید مدفوع را به طور دستی با تنقیه یا با ضربه خارج کنید. افزایش فعالیت فیزیکی نیز میتواند عامل موثری باشد.
جراحی
در موارد نادر جراحی میتواند یبوست را از بین ببرد و در بیشتر موارد موثر است. کولکتومی با آناستوموز ایلورکتال(نوعی جراحی) مداخله دیگری است که فقط در بیمارانی انجام می شود که دارای حرکات آهسته ی روده میباشند. از آنجا که این یک عمل جراحی است، عوارض جانبی می تواند شامل:
- درد شکم
- انسداد روده کوچک
- عفونت های بعد از جراحی باشد
بعلاوه، این میزان از درمان بسیار متغیر و بسیار وابسته به نوع یبوست است.
حتما بخوانید: درمان گشادی مقعد
معاینه
معاینه ی فیزیکی شامل معاینه ی شکم و مقعد میباشد. معاینه شکم نشان میدهد که تودهی مدفوع در روده گیر کرده و علت اصلی دل درد است.
معاینه مقعد نشان دهنده ی آن است که آیا توده ای در اسفنکتر گیر کرده است یا خیر. معاینه مقعد همچنین اطلاعاتی در مورد:
- میزان سفت بودن مدفوع
- وجود بواسیر
- خونریزی
- وعدم وجود بی نظمی های روده
- برچسب های پوستی
- شقاق مقعدی
- زگیل مقعدی
معاینه جسمی توسط پزشک به صورت دستی انجام می شود و به انجام آزمایش و تست های مربوطه کمک میکند.
آزمایشات
آزمایشات معمولا برای افرادی توصیه می شوند که علائم آنها حاد و هشدار دهنده است.
- تست CBC (شمارش کامل خون): آزمایش عملکرد تیروئید ، میزان کلسیم ، پتاسیم و غیره
- اشعه X شکمی: معمولاً فقط در صورت مشکوک بودن به انسداد روده انجام می شود. مدفوع تاثیر گسترده ای بر روی روده ی بزرگ دارد و احتمال وجود سایر بیماری ها وجود دارد.
- کولونوسکوپی: اگر پزشک مشکوک به ناهنجاری در روده بزرگ مانند تومور باشد این آزمایش پیشنهاد می شود.
- مانومتری آنورکتال
- الکترومیوگرافی اسفنکتر مقعد
- دفوگرافی
کودکان
کودکان به یبوست مبتلا میشوند و این آمار در دختران و پسران یکسان است. یبوست در کودکان میتواند به علت مراقبت های بهداشتی باشد. تشخیص دقیق اینکه کودکان در چه سنی به یبوست دچار میشوند مشکل است.
با رفع علائم در کودکان می توان آن را درمان کرد. کودکان معمولا به دلیل تغییر عادات زندگی از یبوست رنج میبرند که شامل:
- نحوه ی یادگیری به دستشویی رفتن
- شروع یا عوض کردن مدرسه
- عوض کردن رژیم غذایی به خصوص در نوزادان
- تغییر فرمول یا تغییر شیر مادر به شیر خشک
پس از زایمان
۶ هفته پس از بارداری، زنان در معرض خطر ابتلا به یبوست هستند. مطالعات نشان داده است که تا ۳ ماه اول بارداری ۲۵% از زنان به یبوست مبتلا می شوند. یبوست در زنان پس از زایمان میتواند آزار زیادی را مخصوصا برای خانم هایی که پارگی پرینه و یا تحت اپیزوتومی قرار گرفته اند را داشته باشد.
عواملی که منجر به یبوست در این دوران میشوند شامل:
- آسیب رسیدن به ماهیچه ها ی آنی حین زایمان
- تحویل به کمک پرسپس
- مرحله دوم طولانی مدت زایمان
- تولد نوزاد بیش از حد سنگین
- بواسیر
بواسیر در دوران بارداری بسیار شایع است و یبوست آن را تشدید میکند. هر عاملی که درد را در هنگام عمل دفع افزایش میدهد (بواسیر، پارگی پرینه ، اپیزوتومی) میتواند منجر به یبوست شود، بیماران به دلیل درد زیاد از رفتن به سرویس بهداشتی خودداری میکنند.
عضلات کف لگن نقش مهمی در کمک به حرکت حرکات روده ایفا می کند. آسیب دیدگی به عضلات توسط برخی از عوامل مانند (به دنیا آوردن یک کودک بیش از حد سنگین وزن ، مرحله دوم طولانی مدت زایمان ، زایمان فورسپس) می تواند منجر به یبوست شود. زخم های زایمان ممکن است عمل دفع را سخت کند.
چرا یبوست اتفاق می افتد؟
- مواد غذایی و فعالیت
- نداشتن آب یا فیبر کافی در رژیم غذایی
- خوردن مقدار زیاد لبنیات
- فعال نبودن
- نگه داشتن مدفوع
- استرس
- استفاده بیش از حد از ملین ها
- برخی داروها مانند( مسکن های قوی ,مواد مخدر ، داروهای ضد افسردگی و قرص های آهن)
- داروهای ضد انعقادی که حاوی کلسیم و آلومینیوم هستند
در زمان ابتلا به یبوست چه باید کرد؟
- میزان آب مصرفی خود را دو یا چهار لیوان افزایش دهید مگر اینکه پزشک به شما بگوید مصرف مایعات خود را به دلایل دیگر محدود کنید.
- مایعات گرم را امتحان کنید مخصوصا در صبح.
- میوه و سبزیجات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- آلو و غلات سبوس بخورید.
- بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید. هنگامی که بدن شما حرکت میکند ماهیچه های تحتانی شما نیز فعال تر هستند.
- در زمان نیاز به سرویس بهداشتی بروید.
همچنین ملین ها نیز تاثیر خوبی دارند. انواع زیادی ملین وجود دارد که میتوان آنها را از داروخانه تهیه کرد. هرکدام از آنها عملکرد متفاوتی دارند که یبوست را کاهش میدهند. از پزشک یا پزشک داروخانه درباره ی موثر بودن و تاثیرگذاری میتوان راهنمایی گرفت.
چه زمان باید پزشک را مطلع سازم؟
- اگر یبوست ناگهانی و با درد شکم و عدم دفع مدفوع همراه بود پزشک خود را مطلع سازید.
- یبوست مشکل جدیدی است و تغییرات سبک زندگی کمکی نکرده است.
- خون در مدفوع
- کاهش وزن در صورتی که اقدامی صورت نگرفته است.
- درد در هنگام دفع
- یبوست بیش از دو هفته طول کشیده.
- مدفوع تغییر شکل داده است.
در بعضی موارد دکتر آزمایشات دیگری را تجویز میکند تا علت اصلی یبوست را بفهمد:
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون.
- تست هایی که عضلات موجود در مقعد شما را بررسی می کند.
- تست هایی که نشان دهنده ی حرکات روده است.
- کولونوسکوپی برای یافتن انسداد در روده بزرگ.
چگونه از یبوست جلوگیری کنم؟
یک رژیم غذایی مناسب بخورید. مصرف زیاد فیبر. منبع مناسب میوه ها، سبزیجات، حبوبات و تمامی غلات ها مانند نان مخصوصا سبوس هستند.
روزی یک و نیم لیتر آب یا مایعات دیگر بنوشید. ( مگر اینکه پزشک میزان مایعات مصرفی شما را محدود کرده باشد) فیبر و آب مکمل هم هستند و موجب تعادل بدن میشوند.
از مصرف کافئین پرهیز کنید. موجب کم آبی بدن میشود.
شیر را حذف کنید. خوردن شیر در بعضی افراد موجب یبوست میشود.
مرتبا ورزش کنید. روزی سی دقیقه ورزش کنید و این کار را بیشتر روزهای هفته انجام دهید.
به سرویس بهداشتی بروید. در زمان نیاز تعلل نکنید.