دستگاه گوارش شامل دهان، مری، معده، روده ی بزرگ و روده ی کوچک است و مسئول شکستن پیوندهای مواد غذایی و استخراج مواد مغذی و از بین بردن مواد زائد را دارد. بیماری التهابی روده نشان دهنده ی اختلال در روده است که موجب التهاب طولانی مدت در دستگاه گوارش میشود.
التهاب در هر جای دستگاه گوارش مسئولیت دستگاه گوارش را مختل میکند. این بیماری بسیار دردناک و مخرب است و در برخی موارد تهدید کننده ی زندگی است.
انواع اصلی بیماری التهابی روده
بیماری التهابی سرشاخه ی دو بیماری زیر است:
- کولیت اولسراتیو (کولیت روده)، منجر به التهاب در روده ی بزرگ میشود.
- بیماری کرون که منجر به التهاب در قسمت های مختلف دستگاه گوارش میشود اما بیشتر قسمت انتهایی روده ی کوچک را تحت تاثیر قرار میدهد.
عوامل
علت اصلی آن نامشخص است اما بیشتر ژنتیک و مشکلات سیستم ایمنی در این بیماری نقش دارند.
ژنتیک
اگر پدر، مادر، خواهر و برادر به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده به این بیماری افزایش می یابد. به همین دلیل پزشکان معتقدند که این بیماری ارثی است.
سیستم ایمنی
معمولا سیستم ایمنی از بدن در برابر پاتوژن ها مقاومت میکند.(ارگانی که منجر به بیماری و عفونت میشود). این بیماری پاسخ ایمنی دستگاه گوارش را تحریک میکند و سیستم ایمنی شروع به اسیب رساندن به ارگان های بدن میکند.
در بیماری التهابی روده، التهاب دستگاه گوارش میتواند بدون عفونت رخ دهد و سیستم ایمنی بدن به سلول های خودی حمله میکند که خود ایمنی نامیده میشود. حتی این بیماری با درمان شدن عفونت نیز آشکار میشود و التهاب تا ماه ها و حتی سالها ادامه دارد.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی بیماری کرون است. سیگار کشیدن درد و سایر علائم بیماری کرون و عوارض آن را تشدید میکند. کولیت اولسراتیو در درجه ی اول افراد غیر سیگاری و افرادی که سیگار را ترک کرده اند تحت تأثیر قرار می دهد.
قومیت
این بیماری همه ی قومیت ها را تحت تاثیر قرار میدهد. به طور کلی قفقاز و یهودیان اشکنازی بیشتر در معرض ابتلا هستند.
سن
در همه ی سنین اتفاق می افتد اما در بیشتر قبل از سن ۳۵ سالگی آغاز میشود.
سابقه ی خانوادگی
افرادی که پدر، مادر، خواهر، برادر و فرزند آنها به این بیماری مبتلا بوده اند بیشتر در معرض ابتلا هستند.
منطقه جغرافیایی
افرادی که در مناطق شهری و کشورهای صنعتی زندگی می کنند و افراد با شغل های رسمی بیشتر در معرض ابتلا هستند، این عوامل را میتوان به سبک زندگی و رژیم غذایی نسبت داد. مردمی که در کشورهای صنعتی زندگی میکنند بیشتر غذاهای چرب و فرآوری شده مصرف میکنند و این بیماری در میان مردمی که در مناطق شمالی و سردسیری زندگی می کنند نیز بیشتر رایج است.
جنسیت
هر دو جنسیت را تحت تاثیر قرار میدهد اما کولیت روده بیشتر میان آقایان رواج دارد و بیماری کرون بیشتر در میان خانم ها رایج است.
علائم
علائم آن بسته به محل و شدت عفونت بستگی دارد که شامل:
- اسهال، محل آسیب دیده، آب را به خوبی جذب نمی کند.
- زخم و خونریزی، باعث خون در مدفوع یا همان هماتوشزی میشود.
- درد شکم، گرفتگی و نفخ که به دلیل انسداد روده است.
- کاهش وزن و کم خونی که از رشد کودکان جلوگیری میکند.
افرادی که به بیماری کرون مبتلا هستند، زخمهایی در دهانشان ایجاد میشود. گاهی اوقات زخم و شقاق در اطراف مقعد پدیدار میشود. بیماری التهابی روده می تواند مشکلاتی خارج از دستگاه گوارشی ایجاد کند که شامل:
- التهاب چشم
- اختلالات پوستی
- آرتروز
عوارض
- سوء تغذیه که نتیجه ی آن کاهش وزن است.
- سرطان روده
- فیستول یا زخم که امکان ایجاد سوراخ در هرجای دستگاه گوارش را دارد.
- پارگی روده یا سوراخ شدن
- انسداد روده
در موارد نادر، بیماری التهابی روده منجر به ایجاد شوک در فرد میشود که تهدید کننده ی زندگی است. شوک معمولا به دلیل از دست دادن خون زیاد در طولانی مدت یا به دلیل اسهال بوجود می آید.
تشخیص
در مرحله ی اول تشخیص، پزشک سوالاتی درباره ی بیماری های ارثی و حرکات روده سوال میکند و سپس آزمایش های زیر انجام میشود.
نمونه برداری از مدفوع و آزمایش خون
آزمایش مدفوع، عفونت و سایر بیماری ها را مشخص می کند و برای تشخیص بیماری کرون و کولیت روده است. در هر صورت آزمایش خون به تنهایی نمیتواند بیماری التهابی روده را مشخص کند.
آنیم باریم
نوعی اشعه ی ایکس است که برای معاینه ی روده ی کوچک استفاده می شود.
سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
در این روش از یک لوله ی نرم دوربین دار برای بررسی روده استفاده میشود. لوله از طریق مقعد وارد میشود و به پزشک این امکان را میدهد که زخم، فیستول و سایر آسیب های روده و مقعد را بررسی کند.
کولونوسکوپی میتواند تمام طول روده ی بزرگ را بررسی کند اما سیگموئیدوسکوپی فقط تا طول ۲۰ اینچ روده ی بزرگ(کولون سیگموئید) را نشان میدهد. در زمان انجام این کار، قسمتی از دیوار روده ی بزرگ برداشته میشود تا در زیر میکروسکوپ بررسی شود، این روش بیوپسی نامیده می شود.
آندوسکوپی با کپسول
برای معاینه ی روده ی کوچک است. بیمار یک کپسول دوربین دار را قورت میدهد و زمانی که کپسول درون روده ی کوچک حرکت میکند شروع به عکس برداری میکند و کپسول از طریق مدفوع دفع می شود، عکسها درون کامپیوتر نمایش داده میشود. این آزمایش زمانی انجام میگیرد که سایر روش ها برای پیدا کردن علائم بیماری کرون با شکست مواجه میشود.
فیلم یا اشعه ایکس
روش فیلم یا اشعه ایکس برای شرایط اورژانسی که مشکوک به پارگی روده است استفاده میشود.
سی تی اسکن
نسبت به اشعه ی ایکس، جزئیات بیشتری را نمایش میدهد. بیشتر برای روده ی کوچک مورد استفاده قرار میگیرد. سی تی اسکن تصاویر واضح تری از روده را در اختیار پزشک قرار می دهد.
درمان
تعداد زیادی درمان برای این بیماری وجود دارد.
داروها
- داروی ضد التهاب، اولین قدم برای درمان بوده و التهاب دستگاه گوارش را کاهش میدهد ولی عوارض جانبی زیادی دارند. داروها شامل مزالازین، سولفاسالازین و کورتیکواستروئیدها است.
- سرکوب کننده های سیستم ایمنی، در بدن ماده ای به نام تی ان اف وجود دارد و زمانی که بیماری التهابی روده تشخیص داده می شود؛ این تی ان اف ها به سیستم ایمنی بدن حمله می کنند و برای سرکوب آن ها از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می شود.
- توفاسیتینیب، داروی ضد اسهال و ملین ها علائم را تا حدودی در برخی افراد کاهش میدهند.
سبک زندگی
انتخاب سبک زندگی در درمان بیماری التهابی روده بسیار مهم است.
- نوشیدن آب
- جلوگیری از مصرف لبنیات
- کاهش استرس به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند
- ورزش کردن
- ترک سیگار، میزان سلامتی را افزایش میدهد
مکمل
ویتامین و مکمل های مدنی بسایر کمک کننده است. به عنوان مثال مکمل های آهن در درمان کم خونی موثر است اما درباره ی مصرف آنها با پزشک مشورت کنید.
جراحی
بعضی اوقات جراحی برای بیمارانی که به بیماری التهابی روده دچار هستند، لازم و ضروری است. جراحی ها شامل:
- قرار دادن پلاستیک برای گشاد کردن روده
- بسته شدن یا جدا کردن فیستول ها
- از بین بردن قسمتی از روده که با بیماری کرون آسیب دیده است
- برداشتن همه ی روده و رکتوم برای نوع شدید کولیت روده
کولونوسکوپی عادی برای بررسی سرطان روده استفاده میشود، زیرا افرادی که التهاب روده دارند خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهند.
پیشگیری
کاملا نمی توان از آن پیشگیری کرد اما می توان نکات زیر را رعایت کرد:
- خوردن غذاهای سالم
- به طور مرتب ورزش کردن
- ترک سیگار