خارش مقعد(رکتوم)، دلایل، درمان، عوامل و پیشگیری

خارش مقعد، یک حساسیت و خارش اطراف مقعد است.(مقعد جایی است که مدفوع از آن خارج میشود) خارش مقعد یک نشانه است و بیماری محسوب نمیشود و به دلایل زیادی بوجود می آید و در بیشتر موارد بیماری مقعدی و رکتوم نیست و  نشان دهنده ی یک حساسیت پوستی در اطراف مقعد است.

اگر بعد از دفع مدفوع مقداری مدفوع در اطراف مقعد باقی مانده باشد باعث خارش و حساسیت میشود. گاهی اوقات مدفوع آبکی نیز باعث خارش میشود.

 مواد غذایی زیر خارش را بدتر میکنند:

•  قهوه(بدون کافئین یا با کافئین)
• چای
•  نوشابه
•  شیر
•  نوشیدنی های الکلی(به خصوص شراب و آبجو)
•  شکلات
•  مرکبات
•  ویتامین سی 

غذاها و نوشیدنی هایی که باعث خارش میشود بین ۲۴ تا ۳۶ ساعت علائمشان باقی میماند و علائم زمانی آغاز میشود که غذا شروع به حرکت در دستگاه گوارش میکند.

علائم

• خارش مقعد یک حساسیت پوستی است که در طول زمان برطرف میشود.
• مشکل در طول شب بدتر میشود 
• احتمال اینکه موقع خواب آزاردهنده تر نیز شود وجود دارد.
• در بیشتر موارد پوست اطراف مقعد قرمز است.

اگر خارش مقعد طولانی مدت شود، پوست حساس تر شده و احتمال ایجاد یک پارگی در اطراف مقعد وجود دارد یا حتی احتمال کلفت تر شدن پوست نیز وجود دارد. خارش مداوم باعث ایجاد پارگی می شود و درد ایجاد میکند که عفونت در آن ناحیه را بوجود می آورد.

عواملی که باعث ایجاد خارش مقعد میشود

•  آنتی بیوتیک. برخی از آنتی بیوتیک های قوی که بدن را در برابر انواع مختلف باکتری ها محافظت میکند منجر به خارش شده و فعالیت عادی روده را بر هم میزند. این داروها شامل تتراسایکلین ها و اریترومایسین هستند.
• تحریک یا حساسیت پوستی در ناحیه مقعد. در افرادی که حساسیت دارند، مواد و داروهای شیمیایی که روی مقعد مالیده میشود، میتواند باعث بروز حساسیت و آلرژی شود.

به عنوان مثال:

۱.دستمال های عطردار به خصوص دستمال های کاغذی مرطوب

۲.اسپری های بهداشتی زنانه و سایر دئودورانت ها که برای ناحیه اطراف مقعد یا دستگاه تناسلی استفاده میشود

۳. پاک کننده های پوستی و صابونها به خصوص صابونهای عطر دار

۴.داروهای بدون نسخه (شیاف ، کرم ، پماد) که برای درمان مشکلات مقعد در نظر گرفته شده است

۵.تمیز کردن شدید بعد از حرکت روده. بعد از هربار دفع مدفوع، مقعد باید تمیز شود و این تمیزی باید به آرامی صورت پذیرد. تمیز کردن محکم به خصوص اگر با صابون و تمیز کننده های پوست همراه باشد منجر به حساسیت پوست میشود و خارش را ایجاد میکند.

• بیماری های نشیمنگاهی. شامل بواسیر، برجستگی پوستی، فیستول مقعدی، شقاق مقعدی و در موارد نادر سرطان آنورکتال است.
• عفونت و انگل. شامل انگل پینو( به خصوص در کودکان)، زخم، پدیکلوز، کوندیلوما آکومیناتا و عفونت های پوستی بر اثر قارچ است.
• مشکلات پوستی. شامل پسوریازیس، اگزما و سبوره می شود و در بسیاری از موارد منجر به بروز علائم نه تنها در مقعد بلکه در نقاط مختلف پوست میشود.

در همه ی دنیا خارش مقعد یک مشکلی است که در ۴۵% افراد در طول زندگیشان رخ میدهد. احتمال مبتلا شدن مردان نسبت به زنان بیشتر است. افرادی که اضافه وزن دارند به دلیل اینکه لباس زیرشان تنگ است بیشتر به این عارضه دچار میشوند.

درمان خارش مقعد

در بسیاری از موارد خارش را می توان با موارد زیر درمان کرد:

• بعد از هربار دفع مدفوع محل را به آرامی با دستمال کاغذی تمیز کنید. 
• میتوان یک تکه پنبه ی تمیز را در ناحیه ی مقعد قرار داد تا رطوبت اضافی را جذب کند.
• از خاراندن ناحیه خودداری کنید زیرا اگر محل را نخارانید خارش از بین میرود ولی اگر محل را بخارانید خارش بدتر شده و بهبود آن طولانی تر میشود.
• استفاده از درمان هایی مانند اکسید روی یا پماد هیدروکورتیزون برای جلوگیری از خارش مناسب است.
• اگر هنگام شب خارش مقعد دارید از دستکش نرم نخی استفاده کنید.

تشخیص

برای تشخیص، پزشک از فرد بیمار می خواهد در مورد رژیم غذایی، داروهای مصرفی، حرکات روده و نحوه ی تمیز کردن مقعد توضیح دهد. پزشک سابقه ی پزشکی بیمار مانند مشکلات مقعدی(بواسیر، شقاق و فیستول) یا مشکلات پوستی(پسوریازیس ، اگزما یا سبوره) را بررسی میکند. برای تشخیص حتی ممکن است نیاز به معاینه ی بدنی یا انجام آزمایش باشد. اگر فرد مشکلات پوستی در سایر نواحی بدن داشته باشد، پزشک از او میخواهد مشکل را توضیح دهد.

اگر خارش مقعد به دلیل تحریک ایجاد شده باشد، پزشک بر حسب سابقه ی بیمار، رژیم، ژنتیک و براساس نتیجه ی آزمایشات میتواند آن را تشخیص دهد.

در بعضی مواقع اگر مشکوک به انگل باشد از مدفوع نمونه برداری میکند. در موارد نادر نیاز به آندوسکوپی است.

مدت زمان مشکل

مدت زمان خارش مقعد بستگی به علت بیماری دارد. اگر خارش مربوط به حساسیت باشد، مشکل بعد از مشخص شدن محل حساسیت و جلوگیری از آن از بین میرود. در بسیاری از موارد، درمان های ساده مشکل را در مدت زمان یک هفته یا یک ماه از بین میبرند.

پیشگیری

در بسیاری از موارد با اقدامات زیر میتوان از خارش جلوگیری کرد:

• رعایت بهداشت. بعد از هربار دفع مدفوع مقعد خود را با دستمال کاغذی یا حوله ی خیس تمیز کنید. محل را به آرامی تمیز کنید و هرگز آن را محکم تمیز نکنید. اگر در سرویس بهداشتی های عمومی هستید از دستمال خشک استفاده کنید و پس از رسیدن به خانه، مجدد مقعد را تمیز کنید.
• برای تمیز کردن تنها از آب خالی استفاده کنید زیرا صابون میتواند باعث بروز حساسیت شود.
• غذاهایی را مصرف کنید که منجر به ایجاد حساسیت نمی شوند.
• لباس زیر نخی گشاد بپوشید.
• اگر آنتی بیوتیک خوراکی مصرف میکنید، ماست بخورید تا به ترمیم روده کمک کند.