گرفتگی مقعد یا پروکتالژیا فوگاکس به انگلیسی: Proctalgia Fugax (به معنی درد مقعدی با علت ناشناخته) یکی از دردهای مقعدی است که برای هر فردی ممکن است پیش بیاید و به زن یا مرد بودن ارتباطی ندارد. گرچه تا قبل از بلوغ احتمال کمی دارد که فردی دچار آن شود. اسپاسم مقعدی می تواند دلایل احتمالی متفاوتی داشته باشد و تا به حال علت دقیق آن مشخص نشده است.
پروکتالژیا فوگاکس با گرفتگی مقعد چیست؟
گرفتگی مقعد که در پزشکی با اصطلاح Proctalgia fugax شناخته می شود یکی از دردهای ناگهانی مقعد (شبیه به درد چسبیدن چاقو به راست روده) است که دلیل خاصی ندارد و دردی که فرد تجربه می کند به خاطر اسپاسم ناگهانی عضلات اسفنکتر مقعد است که از چند ثانیه تا چند دقیقه ممکن است طول بکشد.
Proctalgia fugax درد یا گرفتگی است که در اطراف باسن و راست روده احساس می شود. رکتوم آخرین قسمت روده بزرگ است که به مقعد ختم می شود.
بیشتر بخوانید: پرولاپس رکتوم یا بیرون زدگی روده از مخرج چیست و چگونه درمان میشود؟
به غیر از گرفتگی عضلات اسفنکتر، اسپاسم عضلات کف لگن و یا راست روده هم می تواند موجب پروکتالژیا شود که با درد شدید و تیر کشیدن رکتوم یا انتهای راست روده همراه است.
گرفتگی مقعد می تواند بدون هیچ نشانه ای و ناگهانی شروع شود. گاهی درد آن به قدری شدید است که فرد را از خواب شبانه بیدار می کند و اگر چند قدم راه برود یا دفع گاز روده داشته باشد ممکن است پس از دقایقی درد آن برطرف شود. سایر علائم درازمدت آن عبارتند از ناراحتی ناشی از نشستن طولانی مدت و اجابت مزاج دردناک.
بیشتر بخوانید: رابطه مقعدی باعث حاملگی می شود؟
علت بی حسی مقعدی
همانطور که ابتدای مطلب گفته شد، گرفتگی مقعد یا پروکتالژیا فوگاکس به معنی درد مقعدی بدون علت است و در واقع دلیل مشخصی برای این عارضه وجود ندارد.
اما می توان گفت علت اسپاسم یا گرفتگی که فرد تجربه می کند، به خاطر سفت شدن ناگهانی عضلات اسفنکتر یا کانال رکتوم می باشد.
علل از فردی به فرد دیگر متفاوت است و نیاز به رویکردهای متفاوتی برای درمان دارد. سایر شرایط در ناحیه آنورکتال ممکن است باعث اسپاسم هایی شوند که به نظر می رسد شبیه به اسپاسم مقعدی هستند، اما به عنوان مسائل جداگانه تشخیص داده شده و درمان می شوند. گاهی اوقات یک بیماری زمینه ای باعث ایجاد گرفتگی مقعد می شود و درمان آن عارضه، علائم پروکتالژیا فوگاکس را تسکین می دهد.
موارد زیر می توانند به عنوان محرک و تشدید کننده اسپاسم مقعدی در نظر گرفته شوند:
- هنگام دفع مدفوع
- دوران عادت ماهانه و قاعدگی
- ضربات ناگهانی
- یبوست
- استرس و اضطراب
- کسانی که سندروم روده تحریک پذیر یا IBS دارند.
- بیماری های مقعدی مثل بواسیر، شقاق و یا فیستول
همچنین اسپاسم زودگذر مقعدی ممکن است در طی مراحل درمان هموروئید مانند اسکلروتراپی هم رخ دهد.
تفاوت اسپاسم مقعد با درد مقعدی و نحوه تشخیص آن
به دلیل اسپاسم های زودگذر و ناگهانی که در این عارضه رخ می دهد، تشخیص برای پزشک معمولاً کمی دشوار است ولی با توجه به شدت و مدت علائم آن، تشخیص داده می شود.
پزشک باید رکتوم را به طور کامل معاینه فیزیکی کند. اسپاسم مقعدی معمولاً درد ناگهانی و احساس تیر کشیدن مقعد است که در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه برطرف می شود اما درد مقعدی احساس درد مداوم در فرد است که می تواند نشانه مشکلات و بیماری های زیر باشد:
- شقاق مقعدی یا شکاف و پارگی پوست اطراف مقعد
- آبسه مقعدی
- هموروئید یا بواسیر
- زگیل تناسلی یا سایر بیماری های مقاربتی
- اسهال و یبوست
- بیماری التهابی روده یا کولیت اولسراتیو
- باقی ماندن مدفوع سفت شده در رکتوم به دلیل یبوست
اسپاسم مقعدی ممکن است شبیه درد دیگری به نام سندرم لواتور باشد. در واقع Proctalgia fugax شکلی از سندرم لواتور است که هر دو شامل اسپاسم عضلات در ناحیه لگن هستند. پروکتالژیا فوگاکس موقتی است، اما انواع دیگر سندرم لواتور ممکن است چند روز طول بکشد.
تفاوت عمده دیگر محل درد است. درد ناشی از پروکتالژیا فوگاکس عمدتاً در رکتوم احساس می شود ولی درد ناشی از سندرم لواتور در کف لگن و در ران ها و باسن احساس می شود.
علائم سندرم لواتور معمولا در لگن بیشتر از علائم پروکتالژیا فوگاکس احساس می شود. ممکن است متوجه شوید که علائم هنگام نشستن بدتر می شود و هنگام ایستادن یا دراز کشیدن بهبود می یابد.
توجه به این نکته ضروری است که پروکتالژیا فوگاکس با سایر بیماری هایی که می توانند باعث درد مقعدی شوند (مانند هموروئید، شقاق مقعد و بیماری التهابی روده) متفاوت است.
بیشتر بخوانید: برای درد مقعدی به چه پزشکی مراجعه کنیم
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم ؟
پروکتالژیا فوگاکس یا اسپاسم مقعدی معمولاً عارضه خطرناکی نبوده و در بیشتر مواقع به خودی خود برطرف می شود اما اگر گرفتگی مقعد چند روز ادامه داشت و برطرف نشد و یا همراه با علائمی مثل:
- خونریزی مقعدی + سرگیجه
- درد مقعد + تب و لرز و ترشحات مقعدی
باشد باید فوراً برای درمان اقدام کرده و به تغییرات حرکات روده خود توجه داشته باشید تا بتوان عوامل محرک زا مانند استرس را شناسایی کرد.
درمان اسپاسم عضله اسفنکتر
درمان گرفتگی مقعد، معمولاً شامل راه های مختلفی برای شل شدن عضلات مقعدی بوده که شامل موارد زیر می شود:
- پماد شل کننده عضلات مقعدی مانند گلیسیرین‌تری نیترات موضعی
- داروهای شل کننده اسفنکتر مانند دیلتیازم خوراکی
- بی حس کننده های اعصاب
- جریان ارتعاش الکتریکی
- تزریق بوتاکس برای بی حسی اعصاب و عضلات مقعد
- درمان خانگی و روش های طبیعی که در ادامه بیشتر توضیح می دهیم:
درمان خانگی گرفتگی مقعدی
روش های خانگی و درمان اسپاسم مقعدی در خانه شامل موارد زیر می باشد:
- اصلاح رژیم غذایی و جلوگیری از یبوست و دهیدراته شدن بدن و گنجاندن فیبر کافی در برنامه غذایی. فیبر به شما امکان می دهد حرکات روده نرم تری داشته باشید. این کار باعث می شود که عضلات آنورکتال شما خیلی سخت کار نکنند و ممکن است خطر اسپاسم پروکتالژیا فوگاکس را کاهش دهند.
- دفع مدفوع راحت و آسان با کمک نرم کننده های مدفوع
- انجام تمرینات و حرکاتی مثل یوگا، مدیتیشن هم به شل شدن عضلات گرفته شده کمک می کند و هم استرس و تنش را از بین می برد.
- حمام آب گرم نیز می تواند در درمان اسپاسم عضله اسفنکتر موثر باشد.
- استفاده از برخی داروی شل کننده اسفنکتر بدون نسخه، مانند گلیسیرین‌تری نیترات یا پماد شل کننده اسفنکتر دیلتیازم
بهترین راه برای شل کردن عضله اسفنکتر چیست؟
یک انگشت روغن کاری شده را وارد مقعد کنید. آن را به صورت دایره ای حرکت دهید تا عضله اسفنکتر شل شود. این کار ممکن است چند دقیقه طول بکشد. بعد از اینکه تحریک را انجام دادید، در وضعیت عادی برای اجابت مزاج بنشینید.
تحریک الکتریکی
برای گرفتگی مقعدی شدید، تحریک الکتریکی عضلات مقعدی ممکن است تسکین دهنده باشد. این گزینه درمانی شامل قرار دادن یک پروب کوچک به اندازه انگشت در راست روده و استفاده از جریان ولتاژ پایین برای شل کردن عضلات اسفنکتر از طریق ارتعاش است.
https://www.webmd.com/digestive-disorders/what-is-proctalgia-fugax
تزریقات برای درد شدیدتر
پزشک ممکن است انواع تزریق را برای توقف اسپاسم عضلانی توصیه کند. تزریق بوتاکس در اطراف نواحی آنورکتال باعث شل شدن عضلات می شود. تزریق اپیدورال یا بی حس کننده موضعی باعث بی حس شدن ناحیه لگن برای کاهش اسپاسم عضلانی می شود.
سوالات متداول درباره اسپاسم مقعدی
عوامل محرک زیادی از جمله فعالیت جنسی، استرس، یبوست، مدفوع و قاعدگی وجود دارد، اگرچه این وضعیت می‌تواند بدون محرک رخ دهد.
گرفتگی مقعد ممکن است با استرس و اضطراب مرتبط باشد. در برخی موارد، افراد مبتلا به پروکتالژی فوگاکس درست قبل از اسپاسم احساس استرس می کردند. مطالعات رابطه مشابهی را بین استرس و سندرم لواتور نشان داده است. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم لواتور دچار پریشانی روانی اجتماعی از جمله افسردگی و اضطراب هستند.
علامت اولیه اسپاسم مقعدی درد ناگهانی ناشی از اسپاسم عضلانی اطراف کانال مقعد است. درد ممکن است تنها چند ثانیه یا تا ۳۰ دقیقه طول بکشد و معمولاً در شب رخ می دهد.
با سلام و خدا قوت ، سوالی داشتم من یک بار سنتی و ۲ بار با لیزر عمل شدم ولی علت به سفت شدن عضله اسفنکتر درمان خوب جواب نمیده یعنی باید اجابت مزاج بسیار شل داشته باشم وگرنه با درد و سوزش همراه است و دردی که ۵ یا ۶ ساعت طول می‌کشد آرام شود نشستن و راه رفتن برام آسان نیست لطفا شما بگید چه کنم تا اسپاسم عضله درمان بشه ممنون
سلام دوست عزیز
از دیلتیازم خوراکی برای شل شدن عضله اسفنکتر استفاده کنید.
درود خدا قوت من یک ماه میشه عمل شقاق انجام دادم و زخمم کامل تا الان برطرف شده ولی هنگام سرویس روی عضله اسفنکتر فشار وارد میشه و سوزش و خارش بدی میگیرم باید چیکار کنم لطفا راهنمایی کنید با تشکر
سلام دوست عزیز
می توانید از پماد گلیسیرین تری نیترات یا سایر پمادهایی که در این صفحه معرفی کرده ایم استفاده نمایید:
بهترین پماد برای شقاق و ” زخم مقعدی در اثر یبوست”
سلام وقت بخیر
من فقط اسپاسم مقعدی بدون درد دارم تخلیه کامل مدفوع هم ندارم
چکار کنم؟!
سلام دوست عزیز
اسپاسم بدون درد به علت سفتی عضلات اسفنکتر مقعد می باشد. یبوست و بیماری هایی مثل بواسیر و شقاق هم باعث تشدید این اسپاسم می شوند. می توانید از پماد گلیسیرین‌تری نیترات به صورت موضعی یا شل کننده های اسفنکتر مثل دیلتیازم خوراکی استفاده نمایید.
سلام وقتتون بخیر من سری دومم هست ک عمل جراحی هموروئید انجام دادم سری اول اذیت نشدم ب شدت و اینکه در کمترین زمان خوب شدم اما سری دوم ک ۳ماه میگذره خوب نشدم هر سری بعد از دفع کلا میفتم از بس سوزش و درد دارم احساس تنگی مقعد میکنم و اینکه کنترلم در نگهداشتن ضعیف شده لطفا راهنمایی کنید
سلام دوست عزیز
متاسفانه این عوارض برای عمل جراحی بواسیر هست برای همین همیشه به درمان با لیزر توصیه میکنیم که همان یک بار هم انجام می شود و نیازی به عمل مجدد نیست. برای تسکین درد و سوزش با مشورت جراح معالج تان از پمادهایی که در این صفحه معرفی کرده ایم استفاده کنید
سلام اگه برگشتگی گرفتگی عضلانی مقعد زود به زود تکرار بشه ایا راه حل جراحی یا لیزر وجود داره؟
سلام دوست عزیز
متوجه سوالتون نشدم منظورتون از برگشتگی گرفتگی چیست؟ لطفا واضح تر سوال خود را مطرح کنید.
سلام منظورم این بود که اگر با فواصل زمانی کوتاه مدت گرفتگی عضلانی مقعدی رخ بدهد ایا راه حل جراحی یا لیزر درمانی برایش وجود دارد یا خیر؟با تشکر
اگر درد و احساس تیر کشیدن زود گذر و ناگهانی هست اسپاسم مقعدی است اما اگر به صورت مداوم و پیوسته این حس را دارید درد مقعدی می باشد و درمان آن هم معمولاً با توجه به علت اسپاسم که پزشک تشخیص می دهد ممکن است پماد و دارو، بی حس کننده ، تزریق بوتاکس و .. باشد. جراحی ندارد.
یک سوال دیگه هم داشتم من برای همین گرفتگی عضلانی مقعدی از پماد انتی همورویید به صورت تنقیه استفاده کردم.در هنگام تنقیه ایجاد زخم کرد و خود پماد هم ایجاد سوزش زیادی کرد.بعد از چند روز هنوز سوزش و درد خوب نشده.من باید چکار کنم؟
دوست عزیز چرا سرخود هر پمادی را داخل مقعدتان می کنید؟ پماد انتی هموروئید برای سوزش و خارش ناشی از بواسیر کاربرد دارد نه برای مشکل شما. شما باید ابتدا به یک متخصص گوارش مراجعه کنید تا علت مشکل تشخیص داده شود و سپس درمان مناسب انجام شود.
سلام بنده الان سه سال عمل لیزر هموریید و شقاق انجام دادم خیلی درد سوزش اذیتم کرد بعد دو ماه و نیم تزریق بوتاکس انجام دادم اما هیچ وقت سوزشم از بین نرفت اگه شکم شل کار نکنه خیلی اذیت میشم الان چند تا دکتر جراح و گوارش رفتم جراح ها همه گفتن تکرار جراحی دوباره ضرر داره ولی الان یه دکتر دیگه رفتم گفتن به خاطر تنگی مقعد باید جراحی بشین میخواستم نظرتون بدونم چیکار کنم؟
سلام دوست عزیز
بدون ویزیت و معاینه نمی توان تشخیص داد. دلیل تنگی مقعدتان چی بوده؟ عمل با لیزر عوارض تنگی ندارد. یبوست داشتید؟
سلام وقت تون بخیر
من پنج روز پیش عمل هموروئید با لیزر انجام دادم
و از اون به بعد موقع دفع هیچ مشکلی ندارم
ولی بعضی اوقات یعنی بعد از پنج روز
دوبار در یک روز تکرار شد اسپاسم عضلانی مقعد گرفتم
که دردش به قدری شدید هست که تو تشت آبگرم هم نمیتونم طاقت بیارم و ۲۰ الی ۳۰ دقیقه نیز تموم میشه
میخواستم بدونم این اسپاسم مقعدی تا چند وقت بعد از عمل وجود داره
سلام دوست عزیز
می توانید با مشورت پزشک خود از نیتروگلیسیرین موضعی دو درصد استفاده کنید.
سلام وقت بخیر بنده یک سال و نیم قبل با لیزر عمل هموروئید و شقاق انجام دادم ولی الان مرتب دچار شقاق میشم درصورتی که قبل عمل اینطور نبودم تا وقتی پماد دیلتیازم مصرف میکنم مشکلی ندارم و درصورت مصرف نکردن مقعد هم به شدت سفت میشه و همین باعث شقاق میشه حتی مدفوع هم نرمه زمان اجابت مزاج هم اصلا زور نمیزنم وراحت خارج میشه ولی باز شقاق ایجاد میشه خواستم بپرسم من دچار تنگی مقعد شدم و باید جراحی کنم؟ و درمان غیر از جراحی داره؟
سلام دوست عزیز
بله ممکن است دچار تنگی مقعد باشید باید معاینه شوید. در صورت تنگی بستگی به شدت آن دارد ممکن است اسفنکتروتومی انجام شود و یا با تزریق بوتاکس مقعدی هم مشکل حل شود.