دیورتیکولا اصطلاح پزشکی است که برای توصیف برآمدگی‌های کوچکی که از کنار روده بزرگ (کولون) بیرون میزند، استفاده می‌شود.
دیورتیکول ها شایع هستند و با افزایش سن ایجاد می شود. روده بزرگ با افزایش سن ضعیف‌تر شده و فشار مدفوع سفت که از روده بزرگ عبور میکند باعث ایجاد این برآمدگی‌ها می‌شود.
حدوداً ۵ درصد از افراد در سن ۴۰ سالگی و حداقل ۵۰ درصد از افراد در سن ۸۰ سالگی دچار بیماری دیورتیکولیت می شوند.
دیورتیکولیت چیست؟
بیماری دیورتیکولیت (diverticulitis) عارضه گوارشی ست که روده بزرگ (کولون) را تحت تاثیر قرار می دهند. در بیماری دیورتیکولیت، برآمدگی ها یا پاکت های کوچک (دیورتیکول) در پوشش روده ایجاد می شود. دیورتیکولیت زمانی ایجاد می شود که این پاکت ها ملتهب یا عفونی می شوند.
در واقع اگر دیورتیکول ملتهب شده و عفونت همراه با علائم شدید داشته باشد، به آن دیورتیکولیت می گویند.
انواع دیورتیکولیت
پزشکان دیورتیکولیت را به عنوان حاد و مزمن و یا پیچیده و بدون عارضه طبقه بندی می کنند:
۱- دیورتیکولیت حاد/ مزمن:
دیورتیکولیت به عنوان یک مشکل حاد و به طور ناگهانی شروع می شود و به زودی با درمان برطرف می شود. اما برخی از افراد دوره های مکرر (تکرار) دیورتیکولیت را دارند و برخی افراد دچار التهاب مزمن می شوند.
۲- پیچیده/ بی عارضه:
در بیشتر مواقع، دیورتیکولیت بدون عارضه است و با درمان مناسب به راحتی بهبود می یابد.
دیورتیکولیت زمانی پیچیده می شود که التهاب شروع به ایجاد مشکلات ثانویه کند. به عنوان مثال، التهاب حاد شدید ممکن است باعث پارگی دیورتیکول شود.
التهاب مزمن ممکن است باعث ایجاد اسکار شود.
علائم دیورتیکولیت
علائم دیورتیکولیت میتواند خفیف یا مزمن باشد. این علائم میتواند به طور ناگهانی یا در طی زمان ظاهر شود.
- درد زیر شکم
- احساس نفخ
?اکثر افراد مبتلا به دیورتیکول هیچ علامتی ندارند اما از هر ۴ نفری که دچار دیورتیکولیت می شوند، ۱ نفر درد شکم را تجربه می کند.
علائم جدی دیورتیکولیت بیشتر شامل موارد زیر است:
- درد شدیدتر شکم، به خصوص در سمت چپ
- دمای بالا (تب) ۳۸ درجه سانتیگراد (۱۰۰.۴ فارنهایت) یا بالاتر
- اسهال یا حرکات مکرر روده
- یبوست
- خون در مدفوع
- خونریزی از مقعد
- تب و لرز
اکثر افراد درد دیورتیکولیت را در ربع پایین سمت چپ شکم خود احساس می کنند. گاهی اوقات، درد زیر شکم نیز ممکن است به لگن سرایت کند.
در افراد آسیایی تبار، ابتلا به دیورتیکولوز در قسمت اول کولون، که در ربع بالای سمت راست شما است، شایع‌تر است و باعث درد بالای شکم می شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
هر زمان که شکم درد مداوم و بدون دلیل داشتید، به ویژه اگر با تب و یبوست یا اسهال همراه است، به پزشک مراجعه کنید.
- مشاهده خون در مدفوع
- رنگ پریدگی صورت و احساس ضعف
- نیاز به ادرار کردن مکرر یا سوزش هنگام ادرار
- شکم شما سفت و حساس به لمس است.
علت دیورتیکولیت چیست
دیورتیکول‌ها معمولاً زمانی ایجاد می‌شوند که مکان‌های ضعیف در روده بزرگ تحت فشار قرار بگیرند. این فشار باعث می شود کیسه هایی از دیواره روده بزرگ بیرون بزنند.
دیورتیکولیت زمانی رخ می دهد که دیورتیکول پاره می شود و در نتیجه التهاب و در برخی موارد عفونت ایجاد می شود.
اگر دیورتیکول به دلیل دیگری پاره شود، به راحتی می تواند توسط باکتری های ساکن روده بزرگ عفونی شود.
عفونت سیتومگالوویروس (CMV) در روده بزرگ ممکن است عامل مهمی در ایجاد دیورتیکولیت باشد.
درمان دیورتیکولیت
دیورتیکولیت خفیف را معمولاً می توان در خانه با آنتی بیوتیک های تجویز شده توسط پزشک درمان کرد.
موارد جدی تر (اگر یک سوراخ در روده ایجاد شده باشد) ممکن است نیاز به درمان بیمارستانی داشته باشند.
در صورت وجود عوارض جدی، جراحی برای برداشتن بخش آسیب دیده روده توصیه می شود.
رژیم غذایی با فیبر بالا علائم بیماری دیورتیکولیت را کاهش میدهد.
برای تسکین درد می توان از داروی پاراستامول (استامینوفن) استفاده کرد.
سایر مسکن ها مانند آسپرین یا ایبوپروفن برای استفاده منظم توصیه نمی شوند، زیرا می توانند باعث ناراحتی معده شوند.
درمان قطعی دیورتیکولیت: اکثر آبسه های مرتبط با دیورتیکولیت را می توان با آنتی بیوتیک و یا درناژ از راه پوست درمان کرد و جراحی اورژانسی فقط در بیماران مبتلا به پریتونیت حاد در نظر گرفته می شود.
دارو برای درمان دیورتیکولیت
برخی از عفونت ها ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد ویروسی داشته باشد:
- مترونیدازول
- آموکسی سیلین
- موکسی فلاکسین
التهابی که از بین نمی رود ممکن است شروع به ایجاد مشکلات ثانویه کند. درد نیز ممکن است بدتر شود.
مکمل های فیبر یا پروبیوتیک ها هم توصیه می شود.
درمان خانگی دیورتیکولیت
می توانید دیورتیکولیت را در خانه با موارد زیر درمان کنید:
- یک رژیم غذایی مایع
- اجتناب از غذاهای جامد
- آنتی بیوتیک و دارو برای درمان دیورتیکولیت
- آنتی بیوتیک مناسب برای دیورتیکولیت استامینوفن است
?برای تسکین درد بهتر است از استامینوفن استفاده کنید. سایر مسکن های رایج می توانند خطر خونریزی گوارشی را افزایش دهند.
⛔ داروهایی که باید اجتناب کنید (اگر دیورتیکولیت دارید)
از NSAID ها (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی) اجتناب کنید، زیرا خطر خونریزی را افزایش می دهد.
- آسپرین
- ایبوپروفن
- ناپروکسن سدیم
عمل جراحی دیورتیکولیت
برخی از افراد (درصد کمی) ممکن است برای درمان آبسه، خونریزی مداوم، سوراخ شدن (پارگی) یا فیستول به جراحی یا برداشتن بخش مشکل دار روده خود (کولکتومی) و کولوستومی موقت داشته باشند.
اگر تعداد زیادی از کیسه ها ملتهب شده باشد پزشک جراحی را پیشنهاد میدهد و دو نوع جراحی وجود دارد:
- برداشتن روده با آناستوموز: در این روش پزشک بخش های آسیب دیده ی کولون را برمیدارد و قسمت های سالم را به یکدیگر بخیه میزند.
- برداشتن روده با کلستومی: در این روش پزشک بخش های آسیب دیده ی کولون را خارج میکند و بخش های سالم را به قسمت آسیب دیده یپوند میزند.
دیورتیکولیت در چه کسانی شایع تر است؟ (عوامل خطر)
- بیماری دیورتیکول یکی از شایع ترین بیماری های گوارشی در هر دو جنس زن و مرد است.
- اگرچه این عارضه در سنین پایین تر (زیر ۵۰ سال) در مردان بیشتر از زنان ظاهر می شود.
- به طور کلی، علائم دیورتیکولیت بیشتر در افراد بالای ۷۰ سال رخ می دهد.
بیماری دیورتیکولار اغلب به عنوان “بیماری غربی” توصیف می شود زیرا میزان آن در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی بالا و در کشورهای آفریقایی و آسیایی پایین تر است.
ترکیبی از ژنتیک و رژیم غذایی دلیل این امر و این واقعیت است که مردم کشورهای غربی تمایل به خوردن فیبر کمتری دارند.
افراد ۵۰ تا ۷۰ ساله که از رژیم غذایی پرفیبر (۲۵ گرم در روز) استفاده می‌کنند، ۴۰ درصد کمتر به این بیماری دچار می شوند.
عوامل متعددی ممکن است خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهند:
- افزایش سن
- چاقی و اضافه وزن شدید
- سیگار کشیدن
- عدم ورزش و تحرک کافی
- رژیم غذایی سرشار از چربی و کم فیبر
- داروهای خاص مثل استروئیدها، مواد افیونی و داروهای ضد التهابی
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر مستعد ابتلا هستند.
عوارض احتمالی دیورتیکولیت چیست
دیورتیکولیت در ۸۰ درصد مواقع بدون عارضه است. اما حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به دیورتیکولیت حاد دچار عوارض زیر می شوند:
- خونریزی گوارشی: که منجر به کم خونی می شود.
- التهاب مثانه
- دیورتیکولیت می تواند منجر به عوارضی مانند آبسه در کنار روده شود.
- سوراخ شدن دستگاه گوارش
- انسداد روده ناشی از جای زخم
- یک گذرگاه غیر طبیعی (فیستول) بین بخش‌های روده و سایر اندام‌ها
- پریتونیت، که اگر کیسه عفونی یا ملتهب پاره شود و محتویات روده به داخل حفره شکم شما بریزد، ممکن است رخ دهد.
❌ پریتونیت یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد. پریتونیت می تواند منجر به سپسیس شود.
پیشگیری از دیورتیکولیت
- به طور منظم (حداقل ۳۰ دقیقه در روز) ورزش کنید. ورزش عملکرد طبیعی روده را بهبود می بخشد و فشار داخل روده بزرگ را کاهش می دهد.
- فیبر بیشتری بخورید. غذاهای غنی از فیبر، مانند میوه ها و سبزیجات تازه و غلات کامل
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید. اگر مایعات کافی مصرف نکنید، فیبر ممکن است باعث یبوست شود.
- از سیگار کشیدن خودداری کنید.
آیا دیورتیکول خطرناک است
اکثر افراد مبتلا به دیورتیکولیت به طور کامل بهبود می یابند. اما، در شدیدترین حالت، یک کیسه می تواند باز شود و مواد مدفوع مستقیماً به جریان خون وارد شود.
این مورد به خطر فوری ابتلا به عفونت خونی به نام سپسیس می شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
آیا دیورتیکول سرطان است
تشخیص بیماری دیورتیکولی با افزایش ۳۳ درصدی خطر ابتلا به سرطان کلی همراه بود.
آیا دیورتیکولیت نشان دهنده سرطان روده بزرگ است؟
یک عامل خطر جزئی برای سرطان کولورکتال، دیورتیکولیت است. سرطان کولورکتال در بیماران مبتلا به دیورتیکولیت ۱.۹ درصد بروز یک ساله دارد.
بیماری دیورتیکولی را به عنوان یک عامل خطر طولانی مدت برای سرطان کولورکتال شناسایی نشده است. اما، خطر ابتلا به سرطان کولورکتال در یک دوره کوتاه مدت پس ابتلا به دیورتیکولی افزایش می یابد.