زخم شکم ؛ دلایل، علائم، درمان خانگی و پیشگیری

زخم شکم که به زخم معده نیز شناخته می شود، زخم های دردناکی در انتهای روده است. زخم شکم نوعی زخم معده است که هم بر روده و هم بر معده تاثیر می گذارند.

زخم شکم زمانی که حجم لایه ی مخاطی معده کاهش می یابد ایجاد می شود.( این لایه ی مخاطی از جذب آب توسط معده جلوگیری میکند.) کاهش حجم این لایه باعث می شود که اسید معده، شروع به تخریب معده کند و زخم ایجاد کند. اگر زخم معده درمان نشود، علائم آن شدید تر میشود.

دلایل

زخم معده به یکی از دلایل زیر ایجاد می شود:

• عفونی شدن باکتری پیلوری(باکتری خوب روده)
• استفاده ی طولانی مدت از داروهای غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسین
• سندروم سندرم زولینگر-الیسون نیز باعث ایجاد زخم معده و شکم می شود زیرا این سندروم اسید معده را افزایش میدهد.

احتمال وقوع این سندروم ۱% است.

علائم زخم شکم

زخم شکم با برخی علائم همراه است. شدت علائم بستگی به شدت آن دارد. بیشترین علائم آن شامل:

• درد یا سوزش در قفسه ی سینه یا قسمت ناف
• درد در هنگامی که شکم خالی است بسیار کم است
• درد میتواند چندین دقیقه یا چندین ساعت طول بکشد

سایر علائم رایج مانند:

• درد خفیف در شکم
• کاهش وزن 
• نخوردن غذا به دلیل درد
• حالت تهوع یا استفراغ
• نفخ 
• احساس سیری
• باد گلو یا رفلاکس معده
• سوزش سر دل که بیشتر در ناحیه ی قفسه ی سینه احساس می شود
• دردی که با خوردن، نوشیدن یا مصرف آنتی اسید ها افزایش می یابد
• کم خونی که با خستگی، تنگی نفس یا رنگ پریدگی همراه است
• مدفوع تیره یا قیری رنگ
• استفراغی که خونی یا به رنگ قهوه است

اگر علائم زخم شکم را دارید با پزشک خود صحبت کنید. حتی اگر این علائم خفیف باشند باید درمان شوند زیرا به مرور زمان بدتر می شوند. خونریزی زخم تهدید کننده ی زندگی است.

درمان زخم شکم

درمان بستگی به علت زخم شکم دارد اما بیشتر آنها با داروهای تجویزی درمان می شوند و در موارد نادر نیاز به جراحی است. درمان زخم شکم بسیار مهم است.  اگر زخم خونریزی میکند نیاز به بستری شدن در بیمارستان است تا درمان با آندوسکوپی و دارو صورت پذیرد و شاید نیاز به تزریق خون باشد.

درمان بدون جراحی

اگر زخم شکم بر اثر باکتری پیلوری بوجود بیاید موارد زیر صورت میگیرد:

•  نیاز به مصرف آنتی بیوتیک 
• داروهایی به نام مهار کننده ی پمپ پروتن(از تولید بیش از اندازه ی اسید معده جلوگیری میکند) 
• مسدود کننده های گیرنده H2(داروهایی که از تولید اسید معده جلوگیری میکنند)
• عدم مصرف مسکن ها مانند ایبوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن
• انجام آندوسکوپی
• مصرف پروبیوتیک( باکتری های مفیدی که عفونت پیلوری را از بین میبرند)
• مکمل بیسموت

علائم ممکن است بعد از مصرف یک دوره دارو از بین برود اما مصرف داروها را مخصوصا اگر زخم به دلیل پیلوری باشد نباید قطع کرد تا همه ی عفونت باکتری از بین برود. 

عوارض ناشی از داروهای مصرفی زخم معده شامل:

• حالت تهوع 
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• دل درد

این عوارض همگی موقت است و اگر بدتر شوند باید با پزشک راجب عوض کردن داروها صحبت کنید.

جراحی

در موارد نادر نیازمند به جراحی است. جراحی برای زخم هایی مورد نیاز است که:

• امکان بازگشت دارند
• درمان نمی شوند
• خونریزی
• پارگی در معده
• غذا از معده به روده ی کوچک نمیرود

جراحی شامل:

• برداشتن همه ی زخم
• برداشتن قسمت آسیب دیده بافت و جایگزین کردن قسمت سالم به قسمت آسیب دیده
• بستن رگی که باعث خونریزی است
• بریدن اعصابی در شکم که باعث می شود میزان ترشح اسید معده کاهش یابد.

رژیم غذایی سالم

در گذشته افراد بر این باور بودند که رژیم غذایی باعث زخم معده میشود اما این باور غلط است. خوردن غذا نه باعث ایجاد زخم معده و نه باعث از بین رفتن آن میشود اما خوردن یک رژیم غذایی سالم به نفع روده و سلامتی است. 

به طور کلی خوردن یک میوه ها و سبزیجات بسیار مفید است. برخی از غذاها باعث می شود که سیستم ایمنی بدن با پیلوری بجنگد. غذاهایی که سیستم ایمنی را تقویت میکند شامل:

• بروکلی، گل کلم، کلم و تربچه 
• برگ های سبز مانند اسفناج و کلم پیچ
• غذاهای حاوی پروبیوتیک مانند ماست
• سیب
• زغال اخته، تمشک، توت فرنگی 
• روغن زیتون

در واقع افرادی که به زخم شکم مبتلا هستند، رفلاکس معده دارند بنابراین در زمان بهبود زخم نباید غذاهای تند یا شور مصرف کنند.

درمان خانگی زخم شکم

خوردن غذاهای سالم تاثیرات باکتری پیلوری بر روی زخم معده را کاهش میدهد. به هر حال درمان خانگی، جایگزین مناسبی برای درمان نیستند. این درمان ها شامل:

• پروبیوتیک ها
• عسل
• گلوتامین( مرغ، ماهی، تخم مرغ، اسفناج و کلم منبع گلوتامین هستند)

تشخیص

درمان و تشخیص بستگی به علائم و شدت آن دارد. برای تشخیص پزشک موارد زیر را بررسی میکند:

• سابقه ی بیماری های دیگر.
• علائم.
• داروهایی که بیمار بدون نسخه مصرف میکند.
• برای تشخیص عفونت باکتری پیلوری، آزمایش خون، مدفوع یا تنفس نیاز است. 
• در آزمایش تنفس، بیمار پس از نوشیدن مایعی شفاف در درون کیسه ای نفس میکشد و اگر هوای درون کیسه مقدار زیادی کربن دی اکسید داشته باشد یعنی زخم به علت پیلوری است.
• بیمار مایعی به نام باریم را می نوشد تا در هنگام عکس برداری با اشعه ی ایکس نواحی داخلی شکم مشخص شود.
• یک لوله ی نرم دوربین دار از دهان وارد میشود و طول این لوله تا ابتدای روده ی کوچک ادامه دارد. در این روش زخم، خونریزی و سایر مشکلات غیر عادی مشخص میشود و این روش آندوسکوپی نام دارد.
•  در هنگام آندوسکوپی قسمتی از ناحیه ی آسیب دیده نمونه برداری می شود و برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شود که بیوپسی نام دارد.

چه زمان به پزشک مراجعه کرد

اگر فکر می کنید که به زخم معده مبتلا هستید باید به پزشک مراجعه کنید و علائم خود را مطرح کنید تا درمان مناسب انجام شود. درمان بسیار مهم است زیرا بدون درمان باکتری پیلوری باعث موارد زیر می شود:

• خونریزی از زخم که تهدید کننده ی زندگی است.
• زخم شکم از دیواره ی دستگاه گوارش عبور میکند و به سایر ارگان ها مانند لوزالمعده میرسد
• زخم باعث سوراخ شدن دیواره ی دستگاه گوارش می شود
• زخم باعث مسدود شدن دستگاه گوارش می شود که نتیجه ی آن تورم و التهاب است
• سرطان روده 

عوارض بالا می تواند منجر به بروز علائم زیر شود:

• ضعف 
• مشکل در تنفس 
• استفراغ یا مدفوع قرمز یا تیره 
• دل درد شدید و ناگهانی که از بین نمیرود

پیشگیری 

• برای جلوگیری از ایجاد باکتری دستان خود را مدام بشویید
• میوه و سبزیجات را تمیز بشویید
• غذاها را به درستی طبخ دهید
• از مصرف مسکن هایی نظیر ایبوپروفن، استامینوفن یا ناپروکسن بپرهیزید
• از مصرف الکل با مسکن ها بپرهیزید