کولیت اولسراتیو روده چیست؟ علائم، انواع درمان و پیشگیری

کولیت اولسراتیو یکی از انواع بیماری التهابی روده است که باعث حساسیت، التهاب و ایجاد زخم هایی در روده ی بزرگ میشود. علائم ناگهانی بروز نمیکند بلکه در طی مدت زمان خود را نشان میدهد. این بیماری تهدید کننده ی زندگی است و برای آن هیچ درمانی وجود ندارد و افراد مبتلا با درمان میتوانند علائم را کاهش دهند.

علت کولیت اولسراتیو

کولیت اولسراتیو زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی دچار یک اشتباه میشود و به خود بدن حمله میکند و سیستم ایمنی در زمان ابتلا به این بیماری فکر میکند که مواد غذایی، باکتری های خوب روده و سلول هایی که در روده ی بزرگ هستند، مهاجمان هستند و گلبول های سفید به جای محافظت به آستر روده حمله میکنند که باعث تورم و زخم میشود.

پزشکان علت دقیق این بیماری را نمیدانند این بیماری بیشتر به صورت وراثتی است و سایر عوامل در دنیای اطراف نیز میتواند دخیل باشد. عواملی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند:

• سن: بین سن ۱۵ تا ۳۰ و بیشتر از ۶۰ سال احتمال ابتلا وجود دارد.
• قومیت: احتمال ابتلا در تبار یهودی اشکنازی زیاد است.
• عامل وراثت: اگر خانواده ی نزدیک به این بیماری مبتلا باشد خطر آن تا ۳۰% افزایش می یابد.

مواد غذایی و استرس منجر به این بیماری نمی شود اما علائم را شدیدتر میکند.

انواع کولیت اولسراتیو

انواع کولیت اولسراتیو به محلی که در بدن قرار دارد بستگی دارد:

• پروکتیت اولسراتیو: نوع خفیف آن است و فقط در رکتوم (قسمتی از روده که به مقعد نزدیک است) رخ میدهد. خونریزی مقعد یکی از نشانه های خفیف بیماری است.
• پروکتوزیسموئیدیت: مقعد و قسمت انتهایی روده را ( کولون سیگموئید) تحت تاثیر قرار میدهد و از علائم آن به اسهال خونی و دل درد میتوان اشاره کرد. فرد احساس دفع مدفوع دارد ولی تخلیه رخ نمیدهد(پزشک آن را تنسوس می نامد.)
• کولیت سمت چپ: احساس گرفتگی در سمت چپ شکم وجود دارد و اسهال خونی و کاهش وزن از علائم آن است. التهاب از قسمت مقعد شروع میشود و تا سمت چپ روده ادامه دارد.
• لوزالمعده: بیشتر مواقع همه ی روده را درگیر میکند که منجر به دوره های شدید اسهال، گرفتگی شکم، درد، ضعف و بی حالی و کاهش وزن میشود.
• کولیت اولسراتیو حاد شدید: این مورد نادر است و همه ی روده را در برمیگیرد و منجر به درد، اسهال شدید، خونریزی و تب میشود. 

علائم کولیت اولسراتیو

اولین نشانه ی بارز آن اسهال خونی است و ممکن است مقداری چرک در مدفوع مشاهده شود. سایر علائم شامل:

• گرفتگی و درد شکم
• احساس دفع مدفوع
• احساس گرسنگی نکردن
• کاهش وزن
• احساس خستگی
• کم آبی
• درد مفاصل یا درد
• زخم در دهان
• درد چشم زمانی که به یک جسم پرنور نگاه میکنید
• زخم پوست
• احساس میکنید که روده ی شما بعد از دفع مدفوع تخلیه نشده است.
• شب هنگام به سرویس بهداشتی میروید.
• درد و خونریزی در هنگام دفع مدفوع

ممکن است علائم از بین برود ولی مجدد بازگردد و امکان اینکه چند هفته یا چند ماه علائم را نداشته باشید وجود دارد. 

درمان کولیت اولسراتیو

درمان کولیت دو هدف اصلی دارد، هدف اول این است که بیماری بهبود یابد و بیمار احساس بهتری داشته باشد و دومین هدف جلوگیری از حاد شدن بیماری است. بیمار ممکن است به تغییر رژیم غذایی، دارو یا جراحی نیاز داشته باشد تا به هدف برسد.

رژیم

برخی از مواد غذایی علائم را شدیدتر میکند.

• غذاهای نرم و پرمصرف نسبت به غذاهای تند و پرفیبر کمتر آزاردهنده است.
• معده ی برخی از افراد توانایی تحمل لاکتوز شیر را ندارد بنابراین پزشک مصرف لبنیات را منع میکند.
• یک رژیم غذایی مناسب پر فیبر، پروتئین دار، میوه ها و سبزیجات میزان کافی ویتامین و مواد مغذی برای بدن فراهم میسازد.

دارو

امکان اینکه داروهای مختلفی تجویز شود وجود دارد داروها شامل:

1. آنتی بیوتیک ها با عفونت مبارزه کرده و به بهبود روده ی بزرگ کمک میکنند.
2. آمینوسالیسیلات با عفونت مبارزه کرده و به کنترل علائم کمک میکند و به صورت قرص و شیاف موجود است.
3. کورتیکواستروئیدها زمانی کاربرد دارند که آمینوسالیسیلات پاسخگو نباشد یا علائم شدیدتر باشد. پزشک این داروهای ضد التهابی را برای مدت کوتاهی تجویز میکند. 
4. داروی سیستم ایمنی از حمله ی سیستم ایمنی به روده جلوگیری میکند و تا ۳ ماه طول میکشد تا نتیجه ی خود را نشان دهد.
5. در روش زیست شناسی قسمت های آسیب دیده ی روده را برمیدارند و قسمت های سالم روده را به قسمت های آسیب دیده پیوند میزنند.
6. لوپرامید، از اسهال جلوگیری میکند اما قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
7. جراحی زمانی استفاده میشود که سایر درمان ها جوابگو نباشد و بیماری حاد است. جراحی برای برداشتن قسمتی از روده( کلکتومی) یا مقعد(پروکتوکلکتومی) کاربرد دارد. در پروکتوکلکتومی پزشک قسمتی از روده ی کوچک را خارج میکند و آن را به مقعد متصل میکند که آناستوموز کیسه ای نامیده میشود و به بدن شما این امکان را میدهد تا دفع مدفوع داشته باشد.

تشخیص

برای بیشتر افراد، بیماری کولیت، حاد یا طولانی مدت است و ممکن است علائمی نداشته باشد. تعداد کمی از افراد یکبار علائم بیماری را دارند و دیگر درگیر آن نیستند ولی حدود ۱۰% افراد، حمله ی اولیه دارند و بیماری وخیم میشود و دارای عوارض حاد است. در بسیاری از افراد بیماری در تمام روده ی بزرگ پخش میشود که منجر به سرطان روده میشود اما بیش از نیمی از افراد نجات می یابند در صورتی که پزشک بیماری را زود تشخیص دهد و روده را بردارد.

کولیت اولسراتیو در مقابل بیماری کرون در مقابل روده ی تحریک پذیر

سایر بیماری های روده نیز علائم مشابهی دارد:

• کولیت اولسراتیو فقط روده ی بزرگ و آستر آن را تحت تاثیر قرار میدهد.
• بیماری کرون منجر به التهاب میشود اما سایر نواحی دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار میدهد.
• سندروم روده ی تحریک پذیر علائم مشابهی با کولیت اولسراتیو دارد ولی باعث التهاب و زخم نمیشود و ماهیچه های روده را درگیر می کند.

پزشک آزمایش هایی را برای اینکه متوجه کولیت اولسراتیو یا سایر بیماری های دستگاه گوارش شود،تجویز میکند.

• آزمایش خون، کم خونی یا التهاب را نشان میدهد.
• نمونه ی مدفوع، به پزشک کمک میکند عفونت یا انگل را در روده تشخیص دهد و همچنین این آزمایش خونی که در مدفوع وجود دارد و با چشم دیده نمیشود را نشان میدهد.
• سیگموئیدوسکوپی، به پزشک این امکان را میدهد که به قسمت انتهایی روده نگاه کند و پزشک یک لوله ی انعطاف پذیر دوربین دار را از مقعد وارد قسمت انتهایی روده میکند. او از یک وسیله ی کوچک برای نمونه برداری از آستر روده استفاده میکند که بیوپسی نامیده میشود و این نمونه در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ آزمایش میشود.
• کولونوسکوپی مانند سیگموئیدوسکوپی است و پزشک نه تنها قسمت انتهایی روده بلکه کل روده را مشاهده میکند.
• اشعه ی ایکس نیز برای تشخیص استفاده میشود.

عوارض کولیت اولسراتیو

• خونریزی که باعث کم خونی میشود.
• پوکی استخوان که استخوان ها را به دلیل مصرف زیاد کورتیکواستروئیدها ضعیف میکند.
•  در صورتی که روده ی بزرگ نتواند به میزان کافی آب جذب کند، بدن دچار کم آبی میشود و به بیمار سرم تزریق میشود. 
• التهاب که مفصل ها، پوست و چشم را تحت تاثیر قرار میدهد.
•  اگر کولیت روده حاد باشد قسمتی از روده میترکد یا عفونت در تمام بدن پخش میشود که کولیت فولینانت نامیده میشود و مواد زائد در روده حرکت میکند و شکم متورم میشود.
• منجر به تورم روده می شود که مگاکولون نامیده می شود.
•  مجاری صفرا یا کبد ملتهب میشود و بافت اسکار در کبد ایجاد میشود که نوعی بیماری کبدی است.
• احتمال ابتلا به سرطان را افزایش میدهد.