پرولاپس رکتوم یا بیرون زدگی روده از مخرج چیست و چگونه درمان میشود؟

زمانی که رکتوم(قسمت انتهایی روده ی بزرگ) از مقعد(جایی که مدفوع خارج میشود) خارج میشود به پرولاپس رکتوم یا همان بیرون زدگی روده از مخرج شناخته می شود. زنان بالای ۵۰ سال نسبت به مردان بیشتر در معرض خطرند و پرولاپس بیشتر در اثر عدم درمان بواسیر یا هموروئید به وجود می آید. پرولاپس رکتوم دارای نوع خفیف و شدید است. نوع خفیف بدون جراحی درمان می شود اما نوع شدید آن نیازمند جراحی است. این بیماری از هر ۱۰۰۰ نفر در ۲.۵ نفر رخ می دهد.

افتادگی رکتوم زمانی اتفاق می‌افتد که رکتوم (بخشی از روده بزرگ) داخل مخرج شما می‌لغزد. این به دلیل ضعیف شدن ماهیچه هایی است که آن را در جای خود نگه می دارند. پرولاپس رکتوم ممکن است شبیه بواسیر یا هموروئید باشد، اما بر خلاف هموروئید، به خودی خود از بین نمی رود و در نهایت برای رفع آن به جراحی نیاز خواهید داشت. بیرون زدگی روده از مخرج مشکل جدی ای نیست که تهدید کننده زندگی باشد و شایع ترین عوارض آن، مشکلات دفع مدفوع، مانند بی اختیاری مدفوع است.

راست روده آخرین بخش روده بزرگ قبل از مقعد است که مدفوع برای خروج از بدن وارد آن می شود. هنگامی که مدفوع وارد راست روده می شود، تمایل به اجابت مزاج را ایجاد می کند و مدفوع از طریق ماهیچه های مقعد به بیرون رانده می شود. اما زمانی که پرولاپس رکتوم رخ می دهد، خود راست روده با آن حرکت می کند و داخل کانال مقعدی می لغزد. گاهی اوقات نیز از طرف دیگر خارج می شود.

“پرولاپس” اصطلاحی است که پزشکان برای توصیف هر عضوی از بدن که عضلات قسمت پشتیبان آن ضعیف شده اند به کار می برند. این مورد با افزایش سن طبیعی بوده، اما ساییدگی و پارگی اضافی روی ماهیچه ها می توانند این روند را تسریع کنند.  زایمان، یبوست مزمن یا اسهال می تواند بر روده شما تأثیر بگذارد.

مطلب مرتبط: تفاوت بواسیر و سرطان مقعدی

 انواع پرولاپس رکتوم

پرولاپس رکتوم می تواند در افراد مختلف متفاوت به نظر برسد. اگر پرولاپس داخلی دارید، راست روده شما تا حدودی شروع به ریزش به داخل مقعد کرده است، اما هنوز از طرف دیگر بیرون نیامده است.

اگر پرولاپس مخاطی دارید، پوشش مخاطی داخلی راست روده شما از داخل شروع به بیرون زدن از مقعد کرده است.

پرولاپس خارجی زمانی است که کل رکتوم شما خارج می شود. در ابتدا، افتادگی ممکن است فقط زمانی اتفاق بیفتد که مدفوع می کنید، اما در نهایت ثابت می شود.

پس سه نوع پرولاپس رکتال وجود دارد که شامل:

• پرولاپس داخلی: رکتوم شروع به افتادن به سمت پایین میکند اما هنوز از مقعد خارج نشده است. 
• پرولاپس جزئی: فقط قسمتی از رکتوم از مقعد خارج شده است.
• پرولاپس کامل: همه ی رکتوم از مقعد خارج شده است.

علائم افتادگی راست روده

علائم بیرون زدگی روده از مخرج به آهستگی آغاز می شود اما از اولین علائم ا یک برآمدگی در مقعد است و احساس میکنید که روی یک توپ نشسته اید. با یک آینه میتوان یک برآمدگی قرمز کوچک که از مقعد بیرون زده است را مشاهده کرد. پرولاپس در هنگام دفع مدفوع بیشتر بیرون می آید اما بعد از دفع مجدد به داخل باز می گردد.

برخی از فعالیت های فیزیکی مانند راه رفتن، نشستن و ورزش کردن باعث ایجاد پرولاپس رکتال می شود. در مراحل اولیه این پرولاپس با دست به درون مقعد بازمیگردد.

توپ مقعدی : اگر بعد از مدفوع احساس کردید که روی یک توپ نشسته اید، یا اگر متوجه شدید چیزی از دهانه مقعد بیرون زده است، ممکن است دچار افتادگی رکتوم شوید.

 

اگر پرولاپس رکتال بدتر شود آستر رکتوم شروع به خونریزی میکند و امکان بی اختیاری مدفوع و  گاز وجود دارد. بیش از نیمی از افرادی که به این مشکل دچار هستند یبوست یا بی اختیاری مدفوع را تجربه می کنند.

• احساس فشار یا برآمدگی در مقعد
• احساسی مثل اینکه بعد از مدفوع چیزی داخل مقعد شما باقی مانده است
• یک توده قرمز و گوشتی که از مقعد شما آویزان شده است
• نشت مخاط، مدفوع یا خون از مقعد شما
• درد مقعد یا خارش مقعد

پرولاپس رکتوم و هموروئید

پرولاپس رکتوم و هموروئید در برخی علائم مشابه هستند و به همین خاطر ممکن است با یکدیگر اشتباه گرفته شوند . هموروئید، رگ های خونی متورم در مقعد می باشد که می تواند باعث خارش، درد یا خونریزی شود. بواسیر نیز حتی می تواند از مقعد خارج شود و پرولاپس شود. در صورت پرولاپس و بیرون زدگی هموروئید از مقعد (هموروئید پرولاپس) ممکن است شبیه به افتادگی رکتوم  نوع مخاطی به نظر برسد.

هموروئید و پرولاپس رکتوم می توانند در دوران بارداری و یا بعد از بارداری همراه با یبوست مزمن و اسهال رخ دهند. در حالی که پرولاپس رکتوم علل احتمالی زیادی دارد، بواسیر عمدتاً در اثر فشار زیاد ایجاد می شود. همچنین برخی هموروئیدها موقتی بوده و پس از یک هفته یا بیشتر به خودی خود از بین می روند در حالی که پرولاپس رکتوم مزمن و پیشرونده است. علائم آن ممکن است تغییر کند، اما از بین نمی رود.

اگر علائم مشابه هر دوی این بیماری ها را دارید برای تشخیص دقیق تر به یک پزشک متخصص یا دکتر بواسیر مراجعه نمایید.

پرولاپس رکتوم چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می کند، سپس رکتوم شما را معاینه می کند و ممکن است از شما بخواهد که عضلات خود را به گونه ای فعال کنید که گویی مدفوع می کنید. برای تأیید تشخیص یا رد سایر مشکلات احتمالی، ممکن است از یک یا چند آزمایش زیر استفاده شود:

• آزمون رکتوم دیجیتال (Digital Rectal Exam) :  این یک معاینه فیزیکی با استفاده از انگشت و دستکش روغن کاری شده است.
• دفکوگرافی (Defecography) : این یک تصویربرداری از عضلات شما هنگام مدفوع با استفاده از اشعه ایکس یا MRI است.
• مانومتری آنورکتال (Anorectal Manometry) :  این تست، قدرت و سفتی اسفنکترهای مقعدی شما را اندازه گیری می کند.
• باریم انما Lower GI Series (barium enema)) : مجموعه ای از تصویربرداری با اشعه ایکس از دستگاه گوارش تحتانی شما.
• کولونوسکوپی (Colonoscopy) این تست، داخل روده بزرگ شما را با یک محدوده انعطاف پذیر بررسی می کند.
• الکترومیوگرافی Electromyography (EMG): این آزمایش تعیین می کند که آیا آسیب عصبی، دلیل درست کار نکردن اسفنکترهای مقعدی است یا خیر؟ همچنین هماهنگی عضلات را بررسی می کند.

بیمار برای پزشک علائم را شرح میدهد و راجع به سابقه ی بیماری افراد سوال میپرسد. معاینه انجام میشود. در حین معاینه پزشک از شما می خواهد همانند اجابت مزاج زور بزنید. پزشک انگشت خود را برای معاینه ی بیشتر داخل مقعد فرو می برد تا میزان قدرت عضله ی اسفنکتر را بررسی کند. امکان انجام کولونوسکوپی  وجود دارد. اگر عضلات کف لگن ضعیفی دارید، ممکن است علاوه بر پرولاپس رکتوم، یک یا چند بیماری دیگر نیز داشته باشید به همین دلیل پزشک شما ممکن است تصمیم بگیر شرایط ثانویه احتمالی زیر را هم بررسی کند:

• اختلال عملکرد کف لگن
• رکتوسل
• بی اختیاری ادرار
• افتادگی روده باریک
• افتادگی واژن
• افتادگی مثانه

پرولاپس رکتوم در کودکان

در بزرگسالان پرولاپس رکتوم به خودی خود از بین نمی رود ولی اگر افتادگی رکتوم در کودک شما رخ دهد، ممکن است پس از درمان علت آن، افتادگی از بین برود. به عنوان مثال، اگر کودک شما مدفوع سفت، اسهال یا عفونت انگلی دارد، درمان این شرایط استرس عضلات کف لگن او را کاهش می دهد. با ادامه رشد کودک، عضلات خود را ترمیم خواهند کرد. در صورتی که در بزرگسالان پرولاپس رکتوم بدون جراحی بهبود نمی یابد.

دلایل افتادگی راست روده

چه چیزی باعث افتادگی رکتوم می شود؟ نارسایی و ضعف ماهیچه هایی که راست روده را در جای خود نگه می دارند منجر به افتادگی رکتوم می شود. سایر دلایل پرولاپس رکتوم عبارتند از:

• سالخوردگی و افزایش سن
• بارداری و زایمان
• آسیب یا جراحی قبلی لگن
• یبوست مزمن یا اسهال
• عفونت های انگل روده ای
• سرفه یا عطسه مزمن
• آسیب نخاع یا عصبی
• فیبروز سیستیک (Cystic Fibrosis)

تخریب اعصاب

اگر اعصابی که عضلات مقعد و رکتوم را کنترل میکند آسیب ببیند باعث ایجاد پرولاپس رکتال می شود. آسیب به اعصاب به دلایل زیر اتفاق می افتد:

• بارداری یا بر اثر زایمان طبیعی سخت
• آسیب نخاعی
• جراحی در قسمت لگن

اسفنکتر ضعیف مقعد

این عضله باعث عبور مدفوع از مقعد می شود و از دلایل شایع ایجاد اسفنکتر ضعیف مقعد بارداری، زایمان و افزایش سن است.

یبوست مزمن

زور زدن در هنگام دفع مدفوع باعث تکان خوردن قسمتی از رکتوم می شود و اگر این اتفاق سالها ادامه پیدا کند باعث پرولاپس رکتال می شود.

درمان پرولاپس رکتوم

اگر پرولاپس از نوع خفیف باشد معمولا افراد برای درمان عجله نمی کنند اما باید بدانید که پرولاپس رکتال به خودی خود درمان نمی شود و در طی زمان بدتر می شود. چندین روش جراحی برای درمان پرولاپس رکتوم وجود دارد. اینکه کدام روش را انجام می دهید به شرایط شما و تشخیص پزشک بستگی دارد. برای بزرگسالان، اولین انتخاب معمولا رکتوپکسی است، که روشی برای ترمیم رکتوم از طریق شکم است. با این حال، برخی از افراد ممکن است کاندیدای خوبی برای جراحی شکم نباشند. در این موارد جراحی رکتوم گزینه دیگری است.

درمان پرولاپس رکتوم با جراحی

جراحی ها شامل:

• رکتوپکسی یا برش شکم و برگردندان روده به قسمت اولیه ی خود، رکتوپکسی ۹۷% درصد موفقیت بلندمدت در رفع پرولاپس رکتوم دارد.
•  لاپاروسکوپی نوعی جراحی است که به جای یک برش کوچک چند برش کوچک ایجاد می شود.

ممکن است پزشک رکتوپکسی را با جراحی باز شکم یا جراحی کم تهاجمی (لاپاروسکوپی) انجام دهد. جراحی باز به معنای باز کردن حفره شکم برای دسترسی به اندام هایتان است. جراحی لاپاراسکوپی از طریق برش‌های کوچک «سوراخ کلید» و با استفاده از یک دوربین کوچک انجام می‌شود و گاهی اوقات با استفاده از یک ربات جراحی انجام می‌شود. هر دو این روش ها تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.

• بریدن پرولاپس بیرون زده
• حذف بخشی از روده : اگر سابقه یبوست مزمن داشته اید،  جراح شما ممکن است در زمان رکتوپکسی، برداشتن جزئی روده را پیشنهاد دهد. این بدان معناست که بخشی از روده بزرگ خود را بردارید. جراح شما می تواند قسمتی از روده بزرگ را که در آن مشکلات یبوست رخ می دهد شناسایی کند و با حذف بخش مشکل زا،  اغلب عملکرد روده را پس از آن بهبود می بخشد.

هزینه جراحی پرولاپس رکتوم

اطلاع از هزینه جراحی پرولاپس رکتوم یکی از خواسته های افراد مبتلا به این بیماری می باشد. هزینه جراحی افتادگی رکتوم با توجه به نوع آن و شدت علائم متغیر می باشد اما معمولاً از ۲ میلیون تومان شروع خواهد شد. در مورد پرداخت این هزینه با تعرفه بیمه و استفاده از خدمات بیمه برای پرداخت هزینه جراحی پرولاپس روده، فعلاً هیچ یک از شرکت های بیمه این هزینه را پرداخت نمی کنند. برای اطلاع از هزینه دقیق جراحی پرولاپس روده باید ابتدا ویزیت و معاینه شوید سپس هزینه درمان به شما گفته می شود.

عوارض احتمالی جراحی افتادگی رکتوم

تمام جراحی ها با برخی از عوارض عمومی زیر همراه هستند:

• خون ریزی
• عفونت
• لخته شدن خون
• آسیب به اندام های مجاور
• عوارض بیهوشی

خطرات اضافی مرتبط با جراحی پرولاپس رکتوم عبارتند از:

• نشت آناستوموز: اگر دو سر روده شما که جدا شده و دوباره وصل شده اند به درستی بهبود نیابند، ممکن است روده شما نشت کند و برای ترمیم نیاز به جراحی دیگری باشد.
• یبوست: برای برخی افراد، یبوست پس از این جراحی بدتر می شود و گاهی اوقات حتی اگر قبلاً آن را نداشته باشند هم، دچار یبوست خواهند شد.
• اختلال عملکرد جنسی:  رکتوپکسی احتمال کمی (۱٪ تا ۲٪) برای آسیب رساندن به عصب مرتبط با عملکرد جنسی مردان دارد.

درمان با روش رکتوم یا پرینه

اگر جراحی شکمی گزینه ایده آلی برای شما نیست، جراح شما ممکن است از طریق مقعد به پرولاپس رکتوم شما نزدیک شود. جراحی رکتوم همیشه مانند جراحی شکم به بیهوشی عمومی نیاز ندارد. برخی از افراد می توانند آن را با بی حسی اپیدورال داشته باشند. اگر پرولاپس بسیار جزئی دارید، یا اگر رکتوم شما در خارج گیر کرده باشد (محبوس شده)، روش رکتوم یا پرینه نیز ممکن است انتخاب بهتری باشد. در این حالت دو روش متداول وجود دارد:

رویه آلتمایر Altemeier : در این روش جراح رکتوم افتاده را از طریق مقعد بیرون می کشد و آن را خارج می کند. ممکن است قسمت پایینی روده بزرگ (کولون سیگموئید) را در صورت درگیر شدن در پرولاپس (پروکتوسیگموئیدکتومی) بردارند. سپس دو انتهای روده بزرگ شما (کولون باقی مانده و مقعد) را به هم می دوزد. انتهای جدید کولون شما اکنون به راست روده جدید شما تبدیل می شود.

این روش نسبت به جراحی باز شکم کمتر تهاجمی بوده و راحت تر بهبود می یابد، اما عیب آن این است که ممکن است پرولاپس بعد از آن عود کند. به این دلیل که رکتوم جدید ساخته شده از روده بزرگ شما به اندازه رکتوم اصلی شما قوی نیست.

به همین دلیل، برخی از جراحان روش آلتمایر را با “لواتوروپلاستی” ترکیب می کنند یعنی عضلات کف لگن را با دوختن آنها به هم نزدیک تر می کنند.

روش دلورم Delorme : اگر فقط پرولاپس مخاطی یا افتادگی خارجی کوچک دارید، جراح ممکن است روش جزئی تری را انتخاب کند. روش دلورم تنها پوشش مخاطی افتادگی راست روده را از بین می برد. سپس جراح دیواره عضلانی راست روده را روی خود تا می کند و آن را در داخل کانال مقعدی به هم می دوزد. دیواره عضلانی دوگانه به تقویت راست روده کمک می کند.

جراحی پرولاپس رکتوم با استاپلر

این روش از طریق کانال مقعدی (رویکرد ترانس آنال) انجام می شود. جراحی پرولاپس رکتوم با استاپلر یک روش نوآورانه، از نظر فنی ایمن و کمتر تهاجمی است که برای بیمارانی که دارای پرولاپس جزئی یا داخلی هستند، مفید است. در این روش پرولاپس داخلی رکتوم  با استفاده از منگنه‌هایی که در کانال مقعد قرار می‌دهند، برداشته می‌شود.

بعد از درمان

• بعد از جراحی فرد باید مایعات بنوشد
• استفاده از نرم کننده ی مدفوع که از یبوست و زور زدن بیش از اندازه در هنگام دفع مدفوع جلوگیری میکند.
• مدت زمان بستری شدن به سلامت کلی بستگی دارد.
• دوره ی کامل نقاهت ۶ هفته است.
• هرچه سریعتر برای درمان اقدام شود بهتر است.

ممکن است در ابتدا مشکل بزرگی نباشد، اما با گذشت زمان بدتر خواهد شد. اگر قبلاً مشکلات روده ای داشته اید، باید زودتر به پزشک مراجعه کنید. در بیشتر مواقع، افتادگی رکتوم با جراحی برطرف می شود، اما ممکن است در تعداد کمی از افراد عود کند.

یادداشتی از کلینیک کلیولند my.clevelandclinic

پرولاپس رکتوم معمولاً نتیجه یک روند طولانی و تدریجی زوال عضله است. با این که یک شرایط اورژانسی و تهدید کننده نیست، اما زمانی که اتفاق می افتد می تواند ناامید کننده باشد. خود مراقبتی در این بیماری مثل توجه به سلامت روده، ورزش عضلات کف لگن، می تواند به حفظ اندام های لگنی در بهترین وضعیت ممکن کمک کند.  در نهایت اگر افتادگی رخ دهد، جراحی می تواند آن را برطرف کند.

درمان پرولاپس رکتوم بدون جراحی

همانطور که گفتیم تنها راه قطعی درمان این بیماری جراحی می باشد و اگر به دنبال درمان پرولاپس رکتوم بدون جراحی مثل درمان خانگی پرولاپس رکتوم و یا درمان پرولاپس رکتوم در طب سنتی هستید باید بگوییم که این روش ها فقط در تسکین درد و کاهش شدت علائم بیماری به طور موقتی تاثیرگذار هستند.

اگر پرولاپس رکتوم درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

اگر علائم آزاردهنده ای ایجاد نمی کند، ممکن است بتوانید برای مدتی با افتادگی رکتوم زندگی کنید و در خانه از آن مراقبت کنید. مراقبت از آن به این معنی است که رکتوم خود را به صورت دستی به داخل برگردانید. پزشک توصیه می کنند که به پهلو دراز بکشید و زانوهای خود را به سینه خود نزدیک کنید و از یک پارچه مرطوب و گرم استفاده کنید تا به آرامی رکتوم خود را به جای خود برگردانید. با این حال، پرولاپس به مرور زمان بدتر خواهد شد.

پرولاپس رکتوم درمان نشده می تواند به چندین عارضه احتمالی منجر شود، از جمله:

• بی اختیاری مدفوع:  با ادامه کشش عضلات مقعدی، ممکن است در نگه داشتن گاز و مدفوع مشکل داشته باشید. از بین افرادی که پرولاپس رکتوم دارند، ۵۰ تا ۷۵ درصد افراد این عارضه را گزارش می کنند.

بیشتر بخوانید: درمان قطعی بی اختیاری گاز روده

• یبوست:  انباشته شدن راست روده و مشکلات هماهنگی عضلانی ممکن است برای تخلیه مدفوع مشکل ایجاد کند. برخی افراد یبوست متناوب با بی اختیاری دارند.
• زخم های راست روده: اصطکاک و قرار گرفتن در معرض پوشش مخاطی راست روده ممکن است باعث زخم‌های مقعدی دردناک شود که می‌تواند خونریزی کند. خونریزی کنترل نشده منجر به کم خونی می شود.
• رکتوم “حبس شده” از مقعد شما گیر می کند و نمی توان آن را به عقب هل داد. خطر این است که ممکن است جریان خون قطع شود (“خفه کردن”). این مورد می تواند منجر به مرگ بافت و پوسیدگی راست روده (گانگرن) gangrene شود.

سوالات متداول درباره پرولاپس رکتوم

کدام جراحی برای پرولاپس رکتوم بهتر است؟

رایج ترین روش رکتوسیگموئیدکتومی پرینه یا روش «آلتمایر» است که به نام جراحی که این عمل را رایج کرده است، نامگذاری شده است. در حین جراحی، رکتوم پرولاپس به پایین کشیده شده و از بدن خارج می شود.

درمان جدید افتادگی رکتوم چیست؟
اخیراً روش شکمی از طریق لاپاراسکوپی به عنوان درمانی موثر برای افتادگی رکتوم مطرح شده است. مطالعات قبلی نشان داده اند که جراحی لاپاراسکوپی مزایای کوتاه مدت زیادی نسبت به جراحی باز دارد، از جمله درد کمتر و از دست دادن خون کمتر، اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان و بهبودی سریع‌تر.

تسکین درد بعد از عمل پرولاپس رکتوم چیست؟ 

از مسکن های ضد درد و پماد پرولاپس رکتوم طبق تجویز پزشکتان استفاده نمایید.